چکیده:
یکی از مطالعات مهم و راهبردی در موضوعات دینی، شناخت روشها و اسلوب دین در طرح موضوعات دینی است. این مطالعه محققان را به لایههایی از اغراض و مقاصد گزارههای دینی رهنمون میسازد که در غیر آن حاصل نمیشود. شاید یکی از مهمترین این موضوعات، شیوۀ بیان توحید در قرآن است. تحقیق پیشرو، در صدد بررسی روش خاص قرآن در ارائۀ این موضوع است. رویکرد اصلی بحث، توجه به کشف روش با عنایت به سیر ترتیب نزول سورهها میباشد. به نظر میرسد قرآن با محوریت توحید پرستش، به مقولۀ خدا پرداخته و با رویکردی تربیتی مباحث توحیدی را پیگیری نموده است. هرچند توحید افعالی به گستردگی در قرآن آمده است، اما در خدمت به بارنشاندن توحید عبادت است. همچنین بحث از ذات و صفات الهی به تناسب و یا در قالب لطایف و اسرار آیات مورد توجه قرار گرفته است.
Understanding religion’s method of posing different subjects is one of the important and key subjects in religious studies. This type of study is the only way which helps researchers to understand the purpose of religious propositions. Maybe the method of Quran in posing theism is one of the most important religious subjects. This article tries to investigate Quran’s special method of presenting theism. The main approach of this article is discovering this method، taking into consideration the chronological order of the descent of Quran’s chapters. It seems that Quran concentrates on theism and worship، and explains God; it discusses theistic subject with an educational approach. Although the Unity of the Divine Acts is widely discussed in Quran، but it mostly tries to deepen worship of God. The discussion of God’s essence and His attributes is posed in the related verses or in the form of Quranic stories and mysteries.
خلاصه ماشینی:
"به همین شکل، آیات سورۀ علق، یعنی نخستین سورۀ نازلشده در مکه ادامه مییابد: کسیکه در برابر پروردگار طغیان میکند، گمان نکند این طغیانگری رهایی وی را به دنبال داشته باشد، او باید بداند که به حسابش رسیدگی خواهد شد و پیامبر اکرم ( نیز مطلع باشد که زحماتی که از ناحیۀ این گروه متوجه او خواهد شد، مورد توجه است و روی آنها حساب میشود: «ان الی ربک الرجعی» (علق: 8).
در این آیات که بر محور باقیماندن آن حضرت بر راه مستقیم اطاعت از خدا و تعقیب رسالت الهی و نیز هشدار از سازش و نرمش با جریان تکذیبگر و معاند است، بر پارهای از نقشهای خدای متعال و افعال او تأکید میشود؛ بهطور مثال، پاداشدهندگی خدای متعال (قلم: 3)، علم فعلی پروردگار به هدایتشدگان و گمراهان (قلم: 7)، تنبیه و داغزدن بر چهرۀ صاحبان قدرت و ثروت (قلم: 16)، ابتلا و امتحان الهی (قلم: 17)، عذاب و نابودی نعمتهای دنیوی طاغیان (قلم: 19)، تبدیل نقمت به نعمت (قلم: 32)، استدراج اهل تکذیب قرآن (قلم: 44)، اجتبا و برگزیدن رسول (قلم: 55) و...
در ادامه سیر نزول سورهها همین رویکرد ادامه دارد تا آنکه در سورۀ کافرون که در ترتیب نزول هجدهمین سورۀ مکی دانسته شده است، پیامبر اکرم( مأموریت مییابد تا بهطور صریح صف اعتقادی خود را از کافران جدا سازد و اعلام دارد که در موضوع پرستش و اطاعت و راهی که در اطاعت انتخاب میکند، مسیری بر خلاف مسیر کافران میرود: «بسم الله الرحمن الرحیم قل یا ایها الکافرون لا اعبد ما تعبدون و لا انتم عابدون ما اعبد و لا انا عابد ما عبدتم و لا انتم عابدون ما اعبد، لکم دینکم و لی دین: بگو ای کافران، آنچه میپرستید، نمیپرستم و آنچه عبادت میکنم، شما عبادت نمیکنید و نه آنچه را عبادت میکنید، من عبادت میکنم و نه آنچه عبادت میکنم، شما عبادت میکنید، دین شما برای خودتان و دین من برای خودم»."