چکیده:
این مقاله به معرفی منابع موجود در زمینهء تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام میپردازد.این منابع را دستکم میتوان به دو منابع اصلی تقسیم کرد.نخست نوشتهها و مقالاتی که در لابلای کتابهای تاریخ ادبیات و حتی تاریخ ایران گنجانده شدهاند؛ارائهء این شیوهء بیان مطالب،بیشتر از سوی خاورشناسان و ایرانشناسان غربی صورت گرفته است و بدین سبب دارای ارزش و اعتبار قابل توجهی است.دوم،منابع مستقلی که اغلب در قالب کتاب،نوشته شدهاند و گاهی تخصصی هستند.در کنار این دوگونه نوشته، میتوان بخشی از تاریخ زبانها و معرفیها و مقدمهها و مقالههای مندرج در قاموسهای لغات و فرهنگهای فارسی و غیره را نیز طبقهبندی کرد.
خلاصه ماشینی:
"از آن جمله است جلد نخست سبکشناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی،اثر شادروان استاد محمد تقی بهار(ملک الشعرا)که بحث مستوفایی در زمینهء زبان و ادبیات پیش از اسلام دارد و یاریگر مناسبی برای دانشجویان و علاقمندان است.
مستشرق دیگری که به گونهای به ملل شرق تعلق دارد و به این قسمت از تاریخ ادبیات ایران علاقه نشان داده،یوگنی ادواردویچ برتلس33است و اثر او به نام تاریخ ادبیات فارسی(جلد اول)،از منابع مهم و قابل دسترس به شمار میآید.
براون در جلد اول،چهر فصل به این ادبیات اختصاص داده است:فصل اول،در اصل و مبدأ و تاریخ عمومی مردم و زبانها و ادبیات ایران؛فصل دوم،کشف و ترجمهء کتیبهها و اسناد ایران باستان با سایر مطالب مربوط به زبانشناسی؛فصل سوم،ادبیات ایرانیان فبل از اسلام با شرح مختصری از اساطیر شاهنامه؛فصل چهارم،که به تاریخ مربوط است،تاریخ عهد ساسانی را تا سقوط بنیامیه مورد لحاظ قرار میدهد و در لابلای آن از آثار و خط و زبان آن دوره نیز سخن میگوید.
نتیجهگیری باید خاطرنشان کرد که تدوین و تألیف تاریخ ادبیات در حوزهء ایران پیش از اسلام به سبب تعدد و تنوع اسناد و مدارک بازمانده از زبانهای خاموش و یا مرده،با خط و نگارش متفاوت از هم، روش پژوهشی خاص و پیچیدگیهای بیش از حد دارد و برای این کار مهم،داشتن مهارت لازم و کافی و دانستن زبانهای ایران پیش از اسلام که در زیر میآید،ضروری است:زبان اوستایی و زبان فارسی باستان(مربوط به دورهء باستان)،زبانهایی چون زبان فارسی میانه با گونههای چهارگانه آن:فارسی میانهء زردشتی(پهلوی)،فارسی میانهء مانوی،فارسی میانهء مسیحی و فارسی میانهء کتیبهای؛پهلوی اشکانی(پارتی)همگی مربوط به ایرانی میانهء غربی؛همینطور زبانهایی ایرانی میانهء شرقی مانند:زبان خوارزمی،زبان سغدی(گونههای بودایی،مانوی،مسیحی، غیردینی)،زبان بلخی و زبان سکایی."