چکیده:
تجربه دینی به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه دین پژوهان، پیشینه کلامی و زمینه های اجتماعی روشنی در غرب و مسیحیت دارد و روند فزونی گرفتن توجهات به آن نیز کاملا قابل درک و ردیابی است. اما نضج و نمو آن در ایران همچون بسیاری مفاهیم و مقولات دیگر، از روند طبیعی برخوردار نبوده، بلکه از طریق تاملات صرف آکادمیک و تبادلات روشنفکرانه به وقوع پیوسته است. این مقاله بی آنکه قصد ارزشیابی کلامی این مفهوم با نظر به آموزه های اسلامی را داشته باشد، تلاش دارد با اشاره به برخی ریشه های الهیاتی و عقبه های تاریخی ـ اجتماعی آن در غرب، توجه متالهین و فلاسفه دین از یک سو و روان شناسان و جامعه شناسان دین را از سوی دیگر، به لزوم بذل احتیاط و دقت نظر هر چه بیشتر در تشخیص و تدقیق مفهومی و تعیین جایگاه و مرتبت حقیقی آن در دین و نسبتش با دین داری جلب کند.
خلاصه ماشینی:
"فصلنامه تحقیقات فرهنگی،دوره دوم،شماره 6،تابستان 1388،صص 47-31 تبارشناسی«تجربۀ دینی»در مطالعات دینداری علیرضا شجاعی زند1 استادیار گروه جامعهشناسی دانشگاه تربیت مدرس کیده {IBتجربۀ دینی به عنوان یکی از موضوعات مورد توجه دینپژوهان،پیشینۀ الهیاتی و زمینههایاجتماعی روشنی در غرب و مسیحیت دارد و روند فزونی گرفتن توجهات به آن نیز کاملاقابل درک و ردیابی است.
با اینکه سؤالات و ابهامات بسیار مهمی نسبت به مفهوم و مصداق تجربۀ دینی و تلقی از آنبه عنوان گوهر دین یا بعدی از دینداری مطرح است و هنوز پاسخ روشنی نیافته،تلاش دینپژوهانتجربی در ایران،تنها صرف یافتن و به کارگیری واژگانی از مفاهیم اسلامی در گویههای آن شدهاست(سراجزاده،1375؛طالبان،1379؛کاظمی و فرجی،1381؛ارزشها و نگرشهای ایرانیان،1380 و 1382؛غیاثوند،1380؛مرکز ملی مطالعات و سنجش افکار عمومی،1382).
اتو نیز که دین را تجربه عاطفی و غیرعقلانی امر مقدس4معرفی کرده است(اتو،1958:6)،از احساس برخاسته از ارتباط با امر مینوی5که احساسی استمتفاوت و ناگفتنی،6به عنوان تجربۀ دینی یاد میکند(همان:8)؛احساسی از«مهابت»7که با نوعی«مجذوبیت»8همراه شده است.
Passivity &%00607AFTG006G% خصوصیت دیگری که جیمز برای عرفان و تجربۀ دینی بیان کرده،«عمومیت»آن است درتمامی ادیان(همان،504)و در همان حال،تنوع زائد الوصفش به عدد کسانی که آن را تجربهکردهاند و حتی دفعاتی که تجربه شده است(همان،430).
از گلاک و استارک که«تجربه دینی»را به عنوان یکی از مؤلفههای اندازهگیری تدین،به مدلخویش وارد کردند تا به امروز،کمترین تردیدی در شاخص بودن آن راه نیافته و روزبهروزبر اهمیت و محوریت آن در مطالعات دین و دینداری افزوده شده است؛این نبوده است جززمینههای مساعدی که برای تجربۀ دینی در فضاهای معارض دینی و غیردینی وجود داشته والبته تحولی که در مضمون آن پدید آمده است."