چکیده:
ثابت بن سنان صابی از جمله مورخانی است که به رغم آنکه آثارشان در سده هـای بعـد مورد استفاده قرار گرفته است ، اما امروز، به علـت در دسـترس نبـودن آن آثـار، شـان و اهمیت شان چندان شناخته شده نیست . در این مقاله با نگاهی کوتاه به زنـدگانی ثابـت بن سنان به معرفی دو اثر مهم وی ، یعنی تاریخ کبیر و اخبار قرامطه پرداخته ایم و بـرای نشان دادن اهمیت کتاب تاریخ او و اینکـه چـه مقـدار از آن مطالـب اکنـون در اختیـار ماست ، به میزان و شیؤه استفادٔه ابوعلی مسکویه از تـاریخ او در تـالیف تجـارب الامـم اشاره کرده و در پایان در مورد اخبار قرامطه نیز این فرضیه را مطرح ساخته ایم که ایـن کتاب بخشی از همان تاریخ کبیر است که بعدها به صورت کتابی مستقل درآمده است .
خلاصه ماشینی:
در این مقاله با نگاهی کوتاه به زنـدگانی ثابـت بن سنان به معرفی دو اثر مهم وی ، یعنی تاریخ کبیر و اخبار قرامطه پرداخته ایم و بـرای نشان دادن اهمیت کتاب تاریخ او و اینکـه چـه مقـدار از آن مطالـب اکنـون در اختیـار ماست ، به میزان و شیؤە استفادٔە ابوعلی مسکویه از تـاریخ او در تـألیف تجـارب الامـم اشاره کرده و در پایان در مورد اخبار قرامطه نیز این فرضیه را مطرح ساخته ایم که ایـن کتاب بخشی از همان تاریخ کبیر است که بعدها به صورت کتابی مستقل درآمده است .
وی و یاقوت هیچ یک منبع و سند گفته های خویش را بیان نمی کنند و این در حالی است کـه ابن ابی اصیبعه معتقد است ، اصل آن کتاب را دیـده اسـت ١ و عـلاوه بـر آن ابـن اثیـر در ذیـل حوادث سال ٣٦٣ق بیان می کند که در این سال تاریخ ثابت بن سنان خاتمـه یافـت ٢.
از این رو، به احتمال بسیار ثابت تاریخش را با آغاز سال خلافت طائع بـه پایـان بـرده کـه در ایـن صورت نه سخن یاقوت و نه اظهار نظر ابن ندیم هیچ یک به حقیقت نزدیـک نیسـت و احتمـال زیاد آن است که کتاب در سال ٣٦٣ق به پایان رسیده باشد.
ابوعلی مسکویه و ثابت بن سنان در میان مورخان ، ابوعلی مسکویه (د ٤٢١ ق) نخستین کسی است که پـس از ثابـت در تـألیف کتاب تجارب الامم بر کتاب تاریخ او تکیه کرده و برای بیان حوادث قرن چهارم هجری آن را به عنوان منبع اصلی مورد استفاده قرار داده است .