چکیده:
رمزگرایی و نماد شناسی از مباحث مورد توجه در همه علوم و دانش ها ی
بشری است . ادبیات به عنوان شاخه ای از علوم، با نماد و رمز ، پیوندی عمیق و دیرینه دارد .
نماد دینی به عنوان یکی از تقسیمات نماد در ادبیات و یکی از اصطلاحات رایج در علم
جامعه شناسی دینی، از جایگاه ویژه ای در شعر شیعه برخوردار است که اثبات این مدعا،
رویکردی ادبی -جامعه شناختی را طلب می کند. نماد دینی در هر دو بخش خود، حقیقی و
غیر حقیقی، به طور کلی به پنج دسته تقسیم می شود که عبارتند از : شخصیت ها ی مقدس،
اعمال مقدس، اشیاء مقدس، مکان های مقدس و زمان های مقدس . این تحقیق با محوریت
شخصیت های مقدس در بخش نماد دینی حقیقی و با توجه به مجال اندک این مقاله، در نظر
دارد تنها به بررسی و تحلیل نمادهای دینی مربوط به امام علی (ع) و امام حسین (ع) بپردازد
و در پایان، این نمادها را در طول پنج قرن اول هجری با یکدیگر مقایسه و تغییرات و
تحولات موجود ر ا مورد مطالعه و بررسی قرار دهد . نمادهای دینی مورد بررسی، از قرن اول
تا اواخر قرن سوم حکایت از گرایش علوی و از اواخر قرن سوم تا اواخر قرن پنجم نشان از
گرایش حسینی دارد.
خلاصه ماشینی:
"آن حضرت در دیوان صنوبری نماد مظلومیت(الصنوبری،1970،95 و 129 و 221 و222 و 270 و 399 و 471 و و 510)،هدایت(همان،129)و نور(همان،130)میباشد کهدر این میان،مظلومیت بیشترین سهم را دارد؛برای نمونه،صنوبری در یکی از قصاید،بهمبارزه سید الشهدا با سپاهیان یزید اشاره میکند که با وجود خستگی و تشنگی بسیار،تاآخرین نفس جنگید و بسیاری از آنان را به هلاکت رسانید تا جایی که دشمنان ازصولت و شجاعت آن حضرت شگفتزده شدند و گمان بردند که علی بن ابی طالب(ع)حیاتی دوباره یافته است:(همان،221) {Sذائدا عن حشاشة النفس حتی#لم یدع للنفوس منهم حشاشا#فتظنوا منم صولة إبن علی#فیهم أنه علی عاشاS}آن حضرت در دیوان ابو فراس نماد مظلومیت(ابو فراس الحمدانی،1987،312-313)است؛مثلا وی آن زمان که طی یک مقدمه غزلی از رسیدن به محبوب خویش محروممیگردد از امام یاد میکند و مظلومیت ایشان را به تصویر میکشد:(همان،312-1313) {Sفحرمت قرب الوصل منه،مثلما#حرم الحسین الماء و هو یراه#إذ قال أسقونی فعوض بالقنا#من شرب عذب الماء ما أرواه#فاحتز رأس طالما من حجره#أدنته کفا جده و یداهS} بررسی و تحلیل نمادهای دینی مربوط به امام علی(ع)و امام حسین(ع)در شعر شیعهدر قرن چهارم و پنجم هجری امام حسین(ع)در این دوره،بیشترین سهم نمادهای دینی حقیقی را به خود اختصاصداده است که اکثرا در شعر شریف مرتضی و شریف رضی مطرح شده است؛و امام علی(ع)به عنوان نماد دینی در رتبه دوم قرار میگیرد که بیشتر در شعر مهیار دیلمی مورد ستایشواقع شده است."