چکیده:
یکی از مباحث مطرح شده در علوم قرآنی، جمع آوری و تدوین قرآن است. در کتابهای علوم قرآنی از چهار جمع سخن به میان آمده است: جمع صحابه، امام علی علیه السلام، ابوبکر و عثمان. این نوشته در پی پاسخ به این سوال است که از میان جمع های فوق کدامیک و بر اساس چه دلایلی از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار بوده است ؟ بعضی از اهل سنت عقیده دارند ، نخستین جامع قرآن ابوبکر بوده که این کار را با مشورت خلیفه دوم انجام داد و جمع او از ارزش بیشتری برخودار است. اما بررسی منابع روایی و تاریخی و کتابهای علوم قرآنی - اعم از شیعه و اهل سنت - بیانگر این حقیقت است که اولین جامع قرآن، حضرت علی علیه السلام بوده و جمع حضرت از ارزش بیشتری بر خوردار است. علاوه بر ویژگی های شخصی حضرت، مانند اعلمیت آن حضرت میان صحابه و کاتب وحی نبوی، ویژگی های مصحف آن حضرت نیز از دلایل ارزشمندی جمع حضرت است : ترتیب سوره ها بر حسب ترتیب نزول ، در بر داشتن نص دقیق و قرائت صحیح آیات طبق املای پیامبر، ذکر شان نزول، زمان و مکان نزول آیات ، مشخص نمودن آیات محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ، در بر داشتن تفسیروتاویل آیات طبق نقل پیامبر و نیز تقدم جمع حضرت بر جمع ابوبکر و عثمان از دلایل ارزشمندی جمع حضرت محسوب می شود.
خلاصه ماشینی:
"بیان تفسیر و تأویل،شأن نزول،زمان و مکان نزول آیات در جمع حضرت کاری که در جمع زید به دستور ابو بکر صورت گرفت این بود که آیات قرآنکه در زمانپیامبر بر روی نوشتافزارهای مختلف نوشته بود جمعآوری شده،بر روی یک نوشتافزاربازنویسی شد و این بازنویسی حتی به تدوین و بین الدفتین(قرار دادن آیات میان دو جلدمصحف)نرسید؛اما کاری که حضرت انجام داد علاوهبر جمعآوری و بازنویسی آیات کهقبلا حضرت به عنوان کاتب وحی تمام آیات را به املای پیامبر در اختیار داشت به بیانتفسیر و تأویل آیات،شأن نزول،زمان و مکان نزول آنها و نیز قرائت دقیق آیات-آنگونهکه پیامبر بر ایشان قرائت کرده بود پرداخت.
به همین دلیل است که عالمیسنی مانند شهرستانی را غضبناک ساخته که این سخنان انتقادی را میگوید:همه این سخنانو اقوال را باید رها کرد و باید دید چرا جویای جمع علی بن ابیطالب نشدند؟آیا علی ابن ابیطالب از زید بن ثابت دارای کارایی افزونتری در کتابت قرآن و حفظ و آگاهی در ارتباطبا قرآن نبود است؟آیا آن حضرت بر سعید بن عاص در آشنایی به عربیت و دستور زبانعربی برتر تلقی نمیشد؟آیا حضرت علی در میان جماعت صحابه به رسول خدا نزدیکتر نبود؟74به راستی با توجه به دلایل فوق ارزش و اعتبار مصحف امام علی نسبت به مصاحفدیگر بهخصوص ابو بکر جای تردید دارد؟ 3."