چکیده:
معنا شناسی (semantics) یکی از رهیافت های نوین در حوزه زبان شناسی است که به مطالعه و تفسیر و نیز ترکیب کلمه ها در عبارت ها و جمله های خاص می پردازد. در واقع معنا شناسی کلیدی برای گشایش درهای متن کلام است. این دانش در اواسط قرن نوزدهم پا به عرصه گذاشت. ماکس مولر و میشل بریل از جمله افرادی بودند که در وضع این دانش مشارکت چشمگیری داشتند. واژه سبیل یکی از پرکاربردترین واژه های قرآنی است که در قرآن کریم بارها به آن اشاره شده است و از مسائلی است که بسیاری از آن غافل-اند. بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیات قرآن، معانی متعددی چون راه، ستمگری، دین، طاعت خدا و ... است. مقاله حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه سبیل، تطور و توسعه معنائی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هرچه بیشتر مفهوم آن نائل آید و با اهتمام به کاربردهای «سبیل» در بافت های دینی عناصر تشکیل دهنده با سبیل و نیز واژگان متقاربه المعنی آن را بیابد.
خلاصه ماشینی:
"ابن الجوزی درآغاز سخن خود در مورد واژه سبیل میگوید:«این واژه بر یک معنای واحد دلالت میکندیعنی مطلق راه و معانی دیگر آن از معانی مجازی آن بهشمار میآیند که هر دو معنای حقیقی و مجازی در قرآن بهکار رفته است،وی آوردن این واژه را در«الوجوه و النظائرالقرآنیه»مبالغه دانسته است و در کتاب دیگرش یعنی«منتخب قرة العیون»که مختصر«نزهةالأعین»است،این واژه را ذکر نکرده است.
تقسیمبندی واژه سبیل در قرآن: طبق بررسیهای به عمل آمده واژه سبیل به سیزده یا چهارده مصداق و صورت در قرآن بهکار رفته است که ما در این تقسیمبندی بنابر دیدگاه بلخی در الأشباه و النظائر که دوازدهمصداق15برای آن ذکر کرده است،عمل نمودن و در زیر به آنها اشاره میکنیم: الف)به عنوان مطلق راه،مسیر،راه سفر که در آیات متعدد بکار رفته است ازجمله: {/إلا المستضعفین من الرجال و النساء و الولدان لا یستطیعون حیلة و لا یهتدنون سبیلا/}(نساء:98)مگر مردان و زنان و کودکان ناتوانی که چارهای نجویند و راهی نیابند.
{/و اللاتی یأتین الفاحشة من نسائکم فاستشهدوا علیهن أربعة منکم فإن شهدوا فأمسکوهنفی البیوت حتی یتوفاهن الموت أو یجعل الله لهن سبیلا/}(نساء:15)و از زنان شما کسانی کهمرتکب زنا میشوند چهار تن از میان خود(مسلمانان)بر آنان گواه گیرید،پس اگر شهادتدادند آنان(زنان)را در خانهها نگاه دارید تا مرگشان فرا رسد یا خداوند برای آنان راهیقرار دهد(یعنی راه بیرون شدن از حبس) در اینجا سبیل باتوجه به مفهوم آیه این معنا را به خود گرفته است."