چکیده:
از آن جا که قرآن کریم با زبانی ادبی بر پیامبر رحمت نازل گشته است، ادبیات قرآن مورد توجه علماء بلاغت بوده است تا از این رهگذر بتوانند نکات ظریفی که برای جامعه بشری به ارمغان آورده شده است بیان دارند. یکی از نکات ظریف بلاغی که در قرآن کریم دیده می شود اسلوب های قرآنی است اسلوب هایی که به قوت بیان و دقت معانی ممتاز است از جمله اسالیبی که در قرآن کریم دیده می شود اسلوب ندا است. در این مقاله سعی شده است تا به بررسی اسلوب ندا در قرآن کریم پرداخته شود و اغراض بلاغی این اسلوب بیان گردد.
خلاصه ماشینی:
"کاربرد منادای بعید به منزله قریب گاهی منادای بعید را به دلیل اهتمام و توجه حضور مخاطب در قلب متکلم به منزله قریبقرار داده و آن را با ادوات قریب به کار میبرند همانند این بیت از خواجه حافظ شیرازی: {Sای غایب از نظر،که شدی همنشین دل#میگویمت دعا و ثنا میفرستمتS}بهطور واضح معلوم است که مخاطب،«غایب از نظر»در فاصله بعدی مکانی نسبت به گویند میباشد و قرینه لفظی«ثنا میفرستمت»دلیلی گویا بر آن است؛و از جمله«کهشدی همنشین دل»میتوان دانست که گوینده،مخاطب و منادای غایب را نازل منزلهحاضر،و در قلب و نفس خود پنداشته است.
(رضانژاد،1367ش:364) نکته قابل توجه این است که در قرآن کریم تنها حرف ندا«یا»به کار رفته است وبیشترین نوع خطاب با لفظ«یا أیها»دیده میشود گفته زمخشری را در مورد ندا در قرآن درتوضیح این آیه میتوان مشاهده نمود.
(سیوطی،بیتا،ج 2،ص 83) در قرآن کریم نیز که گاهی منادای قریب به منزله بعید به دلیل اغراض بلاغی بهکار میرود،برای مثال:در این آیه که خطاب الهی به ابلیس است{/«قال یا إبلیس ما لک ألاتکون مع الساجدین»/}(حجر32/)خداوند ابلیس را با حرف ندای بعید«یا»مورد ندا قرار دادهاست تا بدین وسیله خداوند به علت سجدهنکردن و امتناع از دستور الهی شأن و مقام ابلیسرا تحقیر کند.
تحسر گاهی ندا در معنی تحسر میآید همانند آیه:{/«یا ویلتی لیتنی لم أتخذ فلانا خلیلا»/}[فرقان28/]یعنی«یا ویلتی»به معنی«و یا هلاکی»است و این،اعتراف خود انسان به ایناست که استحقاق مجازات شدید را دارد و آن کلمهای است که در هنگام بلا و مصیبتبزرگ گفته میشود و لفظش لفظ نداست گویی«ویل»نردش حاضر نیست،پس ندا میدهدکه حاضر شود و از ناحیه بلاغی در«یا ویلتی»مجاز وجود دارد،چونکه تحسر در شکلندایی است که غیر عاقل را منادا قرار داده است درحالیکه اصل در ندا این است که برایعاقل باشد."