چکیده:
قرآن کریم، معجزه بزرگ حضرت ختمی مرتبت، گنجی بی پایان است که با ظهور اسلام بر ایشان نازل شد. با گذر زمان، سرچشمه های شگفت و تازه ای از این کتاب آسمانی کشف می شود. به نظر می رسد یکی از ابعاد اعجاز قرآن که تا کنون کمتر بدان پرداخته شده است، اعجاز نهفته در موسیقی و نظم آوایی قرآن است. تاثیراتی از پس صوت و کلام که از تلاوت آیات قرآن و موسیقی دلنشین حاصل از آنپدید می آید و نه از پس معانی و محتوای ارزشمند گنجانیده در آن؛ تاثیراتی از پس ساختار و نه محتوا. این موسیقی در تار و پود الفاظ و در ترکیب درون جمله ها نهفته است و فقط با احساس ناپیدا و با قدرت متعال ادراک می شود. مقاله حاضر در صدد است تا این جنبه از اعجاز قرآن کریم را بررسی کند.
خلاصه ماشینی:
"اعجاز در نظمآهنگ در حقیقت ناظر بیانات قرآنی است و بر همین اساس این وجه از اعجاز،زیرمجموعه اعجاز بیان شمرده میشود،ازاینرو اولا اعجاز در نظمآهنگ میتواند مشمول تحدی قرآن کریم باشد و ثانیا همه آنان که اعجاز در فصاحت،نظم و حتی بلاغت قرآن را مطرح کردهاند،به صورت غیرصریح و غیرمستقیم به همین وجه از اعجاز نیز نظر داشتهاند و بیشتر شرایطی را که دانشمندان بلاغت برای فصاحت کلام بیان کردهاند، همچون عدم تعقید لفظی و معنوی در کلام و...
نظم قرآن نیز همین نسبت را با موسیقی و آهنگ قرآن دارد،به این معنا که چینش حروف و کلمات متناسب در کنار هم،گزینش واژگان متناسب،تقدیم و تأخیرها در کلام و غیره زمینه ساز آهنگی قویتر و فوقالعاده برای متن است(دراز،1390:101-103).
نخستین سوره نازل شده(علق)دارای فواصل کوتاه و به اعتباری همانند سجع کاهنان یا قافیهپردازانی است که در نزد عرب معروف بوده و سابقه داشته است،ولی نثر کاهنان و قافیهپردازان بیارتباط و پریشان بود و قابلسنجش با آیات قرآن نبود،زیرا در این سوره غیر از سیاق استوار آن نوعی موسیقی و سجع درونی مشهود است که بهگونهای دقیق عبارات را به هم پیوند میدهد(سید قطب،1945:17-19).
ویژگی یادشده فارغ از معانی و مفاد آیات نیز وجود دارد هرچند توجه و التفات به معنا بر میزان تاثیرگذاری آن میافزاید این درست است که هر واژهای صدایی دارد و حتی ممکن است نحوه چیدمان و نوع ترکیب برخی واژگان در یک یا چند جمله باعث ایجاد آهنگی خاص و آوایی تاثیرگذار باشد اما مدعای ما این است که این خصیصه در کتاب آسمانی قرآن در حد اعجاز است."