چکیده:
بررسی اسنادی در مورد تاریخ نفت ایران در یک سده اخیرء از جمله مواردی است که در تحقیقات تاریخی کمتر به
آن پرداخته شده است و جای یک تحقیق علمی با استفاده از اسناد فارسی و لاتین و به کارگیری روش تحقیق جدید به
سبک تحلیلی در مورد نفت ایران در ابتدای سدة بیستم خالی به نظر میرسد. در زمینة اسناد لاتین و استفاده از آنها در
این تحقیق باید عنوان کرد که علیرغم برخی از یکسویه نگریهایی که در برخی از مطالب این اسناد به چشم میخورد.
این اسناد دارای اخبار دست اوّلی از تاریخ نفت ایران، بهویژه در دو دهة اوّل سدة بیستم میلادی است که در کمتر منبعی
میتوان از آن سراغی گرفت. لذا با یک نگاه انتقادی و آگاهانه میتوان از مطالب این اسناد در راستای هرچه بهتر روشن
شدن تاریخ نفت در ایران در ابتدای سده بیستم کمک گرفت و این نوشتارء درپی این است تا با استفاده از اسناد فارسی و
لاتین» نقش انگلستان را در انعقاد قرارداد دارسی و نفت ایران در ابتدای سده بیستم مورد بررسی قراردهد و با استفاده از
اسناد وزارت خارجه انگلیس، میزان دخالت این کشور را در نفت جنوب ایران بازبینی کند و نشان دهد که در ابتدای سدة
بیستم، انگلیس برای وارد شدن به میادین نفتی ایران، دست به چه اقداماتی زده و این کشور در این راستا چه دیپلماسی
را در پیش گرفته است. در پایان نیز ترجمة اسنادی به زبان انگلیسی، در مورد نفت ایران در ابتدای سدة بیستم آرائه
میگردد.
Little has been done to study the available documents on Iran’s oil history in the past century، and a dire need for an academic research using Persian and English documents and a new analytical method to investigate the history of Iran’s oil at the turn of the 2 th century is felt. While the English documents are rather one-sided، they contain unprecedented new information about Iran’s oil history in the 1900s and 1910s. Therefore، a critical look at these documents enables the researchers to use their content to demystify the history of Iran’s oil at the turn of the 20th century. Using Persian and English documents، this paper seeks to highlight the British role in concluding the D’Arcy Oil Concession، determine the degree of their interference in Iranian oil industry، and show the diplomacy they adopted and the measures they took to enter Iran’s oilfields. The Persian Translations of some English documents on Iran’s oil at the turn of the 20th century are given in the end of the paper.