Abstract:
از خصوصیات سبکی شعر خراسانی وجود سکته های عروضی نسبتا زیاد در قصاید این دوره است. سوال این جاست که دلیل پدید آمدن این سکته ها چیست؟ در پاسخ به این سوال می توان سه احتمال مطرح کرد:
1- در آن دوره قواعدی وجود داشته که با اعمال آن خواننده سکته را احساس نمی کرده است و در واقع سکته، حاصل احساس امروزی خوانندگان شعر است.
2- این سکته ها ناشی از تلاش شاعر برای گنجاندن هر چه آسان تر واژه ها و معانی در قالب محدود وزن است.
3- برای از میان برداشتن محدودیت های موسیقایی اوزان، به هنگام تغییر احساس و عاطفه در یک شعر، شاعر از سکته عروضی استمداد جسته است.
در این پژوهش ضمن رد احتمال اول، با بررسی دیوان ناصرخسرو نشان داده شده است که بسیاری از سکته های موجود در قصاید او از نوع سوم است. همچنین از سکته عروضی می توان به عنوان عاملی جهت جلب توجه خواننده به معنی یاد کرد.
Machine summary:
وزن شعر، هجاهای کوتاه و بلند، تسکین ، سکته عروضی ، ناصرخسرو، قصیده ١- مقدمه سـکتۀ عروضـی حاصـل مکث و وقفه ای در شعر است که از تبدیل دو هجای کوتاه به یک هجای بلند و با اعمال اختیار تسـکین در مواضـعی خاص ، پدید میآید.
و سعی دارد با بررسی سـکته های شـعری در ابیات ، محور عمودی قصـاید و تراکم سـکته ها در این سـیر، و ذکر شـواهدی دربارة تأثیر سکته در هماهنگی وزن و محتوا، این رابطه را به عنوان یک ویژگی در بسیاری از قصاید ناصـرخسـرو که قابلیت پذیرش سـکته را دارند نشـان دهد.
البته این امکان نیز وجود دارد که شــاعران از اختیار تسـکین برای آسـان تر شــدن کار خود و تا حدی رهایی از قید وزن اســـتفاده کرده باشـــند، هر چند که نمی توان این نظر را کاملا رد کرد اما چنین احتمالی در مورد شـاعران چیره دست و طرفه کار خراسانی دور از ذهن است .
٥-٢-٣- سکته و مضامین شعری ناصرخسرو اشعار حکیم به طور کلی حاوی مضامین زیر است : ١- وصف ٢- شکایت ٣- جدل ٤- نکات اخلاقی و فلسفی ٥- ستایش ٦- مفاخره با بررسـی مضـامین فوق در دیوان ناصـرخسرو در مییابیم که اختلاف این مضامین از نظر وجود سـکتۀ عروضـی اندک اسـت (جدول ٢).
بلکه با بررسی سکته در قصاید شاعری چون ناصرخسرو به این نتایج میتوان رسید: - سـکتۀ عروضـی با توجه به تأثیر آن در سـنگین شدن وزن شعر، در استحکام لحن شاعر نیز مؤثر است .