Abstract:
پرسش یکی از انواع جمله های انشایی طلبی میباشد که بسیاری از شاعران، ازآن جز در هدف کسب آگاهی، بهره میبرند و درکلام خود هنربلاغی میسازند. بررسی انواع و بسامد هریک از جملات موجود در دیوانهای شعر، علاوه بر ارزش ادبی، میتواند نشان دهنده ارزش سبکشناسی خصوصا در شناخت اندیشه ها و زوایای شخصیتی شاعران و نویسندگان باشد. بنای تحلیلی در این پژوهش، تقابل دوگانه است که مولوی،غیرمستقیم آن را بیان کردهاست. درتحلیل پرسشهای بلاغی مثنوی، همه اغراض بلاغی زیرمجموعه سه هدف بنیادین در بلاغت که امر،بازدارندگی و بیان مطلب می باشد، تقسیم بندی و تحلیل میشوند. شگردهای مولوی در پرسش و پاسخهای بلاغی، مقتضای حال مخاطب است. حتی پرسش های شخصیتها متناسب با شان و موقعیت اجتماعی آنان است.گاهی پرسشهایی که ایجابی و حقیقی به نظر میرسد،بسترمناسبی برای گسترش مفاهیم تعلیمی و رفع اشکال مخاطب است که مولوی با شگردهای چون؛حصروقصر،تمثیل،پرسشهای پیدر پی و پاسخهای پرسشی و جملههای شرطی،سوالهایش را موکّد میکند.این پژوهش به روش کتابخانه ای و تحلیل ابیات است و شگردهای بلاغی و هنری مولوی را آینگی میسازد
Question is one types of the non declarative sentences that used by many poets except in gaining knowledge. And rhetorical art, were make at their speaking and words, Checking the tyeps and frequency of each of the sentences in the poetry books, addition to the literary value, inddicate the stylitics value. Especially in recognizing thoughts and characters of poets and the writers.In this research, base of the analysis is binary apposition that Rumi said indirectly in masnavi. In the analisis of the rhetorical questions of Masnavi, all rhetorical purposes, were classified to the three main objectives: order, injunction, exposition, Even the questions about the characters are fit with dignity and their social status. Rumi techniques, in rhetorical questions and answers, are suitable to the audience. Sometimes, the real questions are the appropriate base for extension of educational concepts and remove the difficulty of audience that Rumi with emphasis techniues enforce his questions, these techniques are: restriction, allegory, quick fire questions , questions s answer and conditional sentences. This research have libraries and analytical method. rhetorical and artistic devices of Rumi is appears
Machine summary:
دربارة کارکرد بلاغی پرسش ، به طورکلی پژوهشهایی انجام شده است که میتوان به نمونه هایی چون ؛ مصطفی دشتی آهنگر(١٣٩٥) در مقالۀ «پرسشهای تشریکی در ادبیات معاصرفارسی »، حمیدطاهری (١٣٨٦)درمقالۀ «سؤال و اغراض ثانوی آن در غزلیات حافظ »، حسین آقاحسینی (١٣٩٢ و١٣٩٠) در مقاله های «اهمیت پرسش درمتون عرفانی » و «نقد و تحلیل برمبحث پرسش درکتب بلاغی فارسی »، عباس ماهیار ورحیم افضلی راد(١٣٩٥)درمقالۀ «پرسش و اغراض ثانوی آن درغزلیات سعدی »، ندا امیرمقدمی (١٣٩٢) در پایان نامۀ «منظورشناسی جملات پرسشی در دیوان ناصرخسرو»،جلال رحیمیان وعباس بتولی آرانی (١٣٨٣)درمقالۀ«منظورشناسی جملات پرسشی درشعراخوان ثالث »و...
مولوی خود دانای کل است ؛ اما میپرسد تا مخاطب را باخود در سیر داستان شرکت دهد(٩٣٦-٩٣٧): پیرمـــردی پیـــش آمـــد بـــا عصـــا کای حلیمـــه چـــه فتـــاد آخـــر تـــو را؟ کـــه چنیـــن آتـــش ز دل افروختـــی ؟ ایـــن جگرهـــا را ز ماتـــم ســـوختی ؟ ب - مقدر The Possible Question: ازآنجایی که مولوی خطیب بود و مثنوی را درحضور مریدان میسرود و حسام الدین چلپی نیز آن را مینوشت ، دربرابر بسیاری از مطالبی که مولوی تقریرمیکرد،گاهی اشکالهایی در ذهن مخاطب به وجودمی آمد که مولوی آگاهانه پاسخ آن را میداد: «چون که کوته میکنم من از رشد/ او به صد نوعم به گفتن درکشد»(٢٠٧٧) یکی از این صد نوع سخن گفتن ، پرسشهای مقدر و احتمالی است که مریدان و یا حسام الدین ازمولوی میپرسند و او نیزپرسش را با پرسش پاسخ میدهد.