Abstract:
در عهد قاجار بنا به دلایل اجتماعی و سیاسی سرودن اشعار مذهبی رونق گرفت. یکی از گونه های شعر مذهبی در این عصر مثنویهایی روایی بود که در آنها داستان زندگی پیامبر و امامان شیعه منظوم شده بود. منظور از روایی در اینجا آن است که مثنوی داستانی را روایت میکند. این مثنویها را از جهت محتوا میتوان در شش دسته کلی جای داد، اگرچه گاهی این تقسیم بندی بهخاطر ماهیت مثنویها نمیتواند کاملا دقیق باشد و همپوشانیهایی دارد و برخی آثار بهگونه ای هستند که میتوان آنها را در بیش از یک دسته قرارداد. این شش دسته عبارتند از پیمبرنامهها، حیدری نامهها، حسینی نامهها، مختارنامهها، امام نامهها و مولودنامهها. بیشترین محتوا به نقل داستان کربلا یعنی حسینی نامهها اختصاص دارد و پس از آن غلبه با حیدری نامههاست. هدف از نگارش این مقاله معرفی سطح فکری و ساختار و محتوای این مثنویهاست.
Machine summary:
٣) حسینینامه ها که واقعۀ کربلا را روایت میکنند شامل آتشکدة نیر تبریزی، اشارات الحسینیه از عنقا طالقانی، چهارخیابان باغ فردوس از الهامی کرمانشاهی، حروب الحسینیه از محمدرضا پروین نوری، حملۀ حسینیه از محمد تنکابنی، روضۀالاسرار سروش اصفهانی، زبدةالاسرار میرزا حسن صفی علیشاه اصفهانی، شجاعت الحسینی از ابوالحسن خرم شیرازی، شهادت نامه از مصطفیخان سینای کرونی اصفهانی، صحیفۀ قاصریه از قاصر کرمانی، ضیاء العین فی مراثی الحسین از محمدرحیم میرزا قاجار، فیض السعاده از محمدطاهر فیاض عراقی، گنجینۀالاسرار عمان سامانی، مختصرالشجاعه از شاهد شیرازی، مختصرالمراثی از پرویزخان سلماسی، مصیبت نامۀ بهجت قاجار، مصیبت نامه یا واقعۀ کربلا از شعاعی قاجار، معراج محبت ابوالحسن مجتهد طهرانی و منهج الهدایه از رضاقلیخان هدایت طبرستانی میشود.
(مجلس افروز، نصرآبادی کاشانی: ص ٣١؛ نک : دیوان ، سروش اصفهانی، ٢: ص ٧٧٨ و ص ٨٣٩-٨٤١؛ دلگشا، ناشناس : ص ٧-٨؛ حملۀ حیدری، مجنون قاجار: ص ٣؛ شهنشاهنامه ، صافی اصفهانی، ب ١٤، ر؛ خداوندنامه ، صبای کاشانی، ب ٤، ر؛ خرم بهشت ، هدایت طبرستانی:ص ٨؛ زینت المسلمین ، بنا دهکردی، ب ١٠، ر؛ دیوان ، نیر تبریزی: ص ٤٣؛ اشارات الحسینیه ، عنقا طالقانی: ص ٢؛ ضیاءالعین ، محمدرحیم میرزا قاجار، ب ٤، پ ؛ منهج الهدایه ، هدایت طبرستانی، ب ٢؛ بهجت نامه ، شعرا اصفهانی: ص ٢ و ص ٥-٦؛ غمکده ، وفا تفرشی، ب ١٦٣، ر).