Abstract:
یکی از ابزارهایی که در نقد و تحلیل جنبههای محتوایی و ساختاری آثار ادبی کاربرد مهم و نسبتا جدیدی دارد، بحث موتیف، انگاره یا دانش بنمایه است. شناخت این ابزار بهعنوان یکی از اصطلاحات رایج در هنر و ادب به علت خصلت برانگیزندگی و تکرارشوندگی از مقولههای مهم ادبی محسوب میگردد. در این پژوهش به روش تحلیل محتوا، از منظر کاربرد موتیف و تبیین جایگاه و کارکردهای آن، به بررسی اجمالی آثار چهار تن از داستاننویسان شاخص دهههای بیست و سی شمسی، صادق هدایت، بزرگ علوی، صادق چوبک، و بزرگ علوی، پرداخته شده است. پس از تحلیل ساختار، محتوا و کارکرد موتیفهای بهکاررفته در این آثار مشخص شد که این موتیفها اغلب از نوع موتیفهای فکری و عاطفی هستند و نویسندگان از کارکردهای گوناگون موتیف برای غنی ساختن درونمایۀ آثار خویش بهره بردهاند. همچنین موتیفهای بهکاررفته در این آثار با شخصیت پردازی، پیرنگ و فضای داستان ارتباطی تنگاتنگ دارند.
Machine summary:
در اين پژوهش به روش تحليل محتوا، از منظر کاربرد موتيف و تبيين جايگاه و کارکردهاي آن ، به بررسي اجمالي آثار چهار تن از داستان نويسان شاخص دهه هاي بيست و سي شمسي، صادق هدايت ، بزرگ علوي، صادق چوبک ، و بزرگ علوي، پرداخته شده است .
اگرچه آثار صادق هدايت ، به عنوان پدر قصۀ مدرن ايران ، نسبت به ساير نويسندگان مدرن بيشتر مورد نقد و تحليل قرار گرفته است ، اما آثار نويسندگان مهم ديگر چون صادق چوبک ، جلال آل احمد و بزرگ علوي، به عنوان نويسندگان نسل اول داستان نويسي معاصر ايران ، کمتر مورد بررسي واقع شده اند.
محمد تقوي و الهام دهقان (١٣٩٠) در مقالۀ «موتيف و گونه ها و کارکردهاي آن در داستانهاي صادق هدايت » به نقش موتيف در داستان نويسي صادق هدايت پرداخته و انواع موتيفهاي خودآگاه و ناخودآگاه اين نويسنده را در آثارش بررسي و تحليل کرده اند.
از سوي ديگر بر اساس روايت نويسنده ، اين دسته از موتيفها شامل پديده هايي ميشوند که به زندگي قهرمانان معنا ميبخشند و دغدغه ها و دلخوشيهاي آنان را نيز بازتاب ميدهند (موتيف و گونه ها و کارکردهاي آن در داستانهاي صادق هدايت ، دهقان و تقوي: ص ٩٤).
با توجه به آثار شاخص نويسندگان موردنظر، چند موتيف خاص را ميتوان در اين گروه گنجاند: الف ) فقر و گرسنگي: نشان دادن فقر و مشکلات اقتصادي مردم يکي از دغدغه هاي اصلي نويسندگان اين عصر، به خصوص صادق چوبک و جلال آل احمد، است .