Abstract:
شهرآشوبها به عنوان یکی از مهمترین آثار در تاریخ اجتماعی و شناسایی عناصر فرهنگ عامیانه ایران به شمار میروند. این آثار که اغلب منظوم هستند، به معرفی مشاغل و حرفه ها در جامعه میپردازند و میتوانند اوضاع اجتماعی و فرهنگی عصر خود را بخوبی ترسیم نمایند و اطلاعات مفیدی در زمینه جامعه شناسی و تاریخی و عناصر فرهنگ عامیانه یک شهر یا منطقه ارائه کنند. منظومه مورد بررسی در این پژوهش و سراینده آن نیز، بنابر شواهد متعلق به روزگار طلایی شهرآشوب سرایی در ادب فارسی و همعصر با سلطان سلیمان صفوی(حکومت1073تا1105ه.ش) است. این اثر در مقایسه با تمام شهرآشوبهای شناسایی شده خطی و چاپی در تاریخ ادب فارسی، با اختلاف بسیار، بزرگترین و عظیمترین شهرآشوب (هم از نظر شمار ابیات و حجم اثر و هم به لحاظ کیفی و هنری-ادبی و شمول بر نکات اجتماعی و کلیّات و دقایق نوع ادبی خود) به شمار میرود. این پژوهش به معرفی این منظومه و سراینده آن و همچنین تحلیل و بررسی مختصات سبکی آن میپردازد. لازم به ذکر است که نسخه خطی مذکور توسط نگارندگان این مقاله تصحیح شده و در دست انتشار است.
Shahrashobs is one of the most important works in the social history and identification of elements of Iranian folk culture. These works are often poised to introduce jobs in society and can well depict the social and cultural conditions of their time and provide useful information on the sociology and history and elements of folk culture of a city or region. The poem is investigated in this research and its composer, according to the evidence, appurtenant to brilliant epoch of composing Shahrashob(a poem describing the occupations and metiers, or describing goodness and abominations in a town), in Persian literature, and contemporary with the king of Safavi sultan solomon (the rule of 1695 to 1727 AD). This opus in comparison to manuscript and typographic opus in the history of Persian literature, with the abundant disparity, is supreme and best Shahrashob (both in terms of the number of distiches , (both in terms of workmanship and artistic-literary , and inclusion social punctilios and minutes of the literary type itself).. There is only one copy of this opus at the Library of Tehran University numbered 4344. This research introduces the opus and its composer, as well as analyzes some of its literary and intellectual properties. It should be noted that the manuscript is emended by the authors of this article and is circulation.
Machine summary:
ir) مقدمه : شهرآشوب به عنوان يک نوع ادبي(ژانر)، در تاريخ ادبيات فارسي قرنها پيش از عصر صفوي، خواه به صورت اثري مستقل و خواه غيرمستقل ، سابقۀ بروز و پيدايش داشته است ، گاه در ضمن دواوين و کليّات ادبي آمده و گاهي به صورت بخشي از يک منظومۀ عاشقانه ، زماني در مطاوي مجموعه ها و جنگ هاي ادبي يافت شده و زماني به عنوان تنها بخش به جا مانده از آثار مفقوده يک شاعر يا نويسنده ؛ با اين حال قريب به اتفاق شهرآشوب هاي موجود تا قبل از شهرآشوب بزرگ وحيد قزويني، به صورت اشعار و منظومه هايي اولاَ کوتاه و گاه در قالب يک يا چند رباعي يا غزل ، قصيده و نظاير آنها است .
( سايت آقابزرگ ) و (شهرآشوب در شعر فارسي، گلچين معاني: ٦٤): بده مي که رضوان شود بنده ات توان ريخت نقل از شکرخنده ات (نسخه خطي شهرآشوب وحيد، ص ٢٤) حال آنکه در بعضي فرهنگهاي معتبردورة صفوي در ايران و هند از جمله فرهنگ بهار عجم و فرهنگ آنندراج تعداد زيادي از ابيات اين اثر به عنوان شاهد مثال آمده و به وحيدالزمان نسبت داده شده است .
آقاي احمد گلچين معاني، محقق و دانشمند برجسته ، در چاپهاي قديميتر کتاب شهرآشوب در شعر فارسي نسخۀ خطي اين شهرآشوب را متعلق به ميرزا طاهر وحيدي قزويني دانسته و گفته است : «ميرزا طاهر وحيد شهرآشوبي در بحر متقارب بنام شاه سليمان صفوي سروده و هريک از پيشه وران و صنعتگران زمان خود را در چند بيت تعريف و توصيف کرده و به مثنوي خود عنوان « عاشق و معشوق » داده است .