خلاصة:
ثرتگرایی حقوقی میتواند محدود به تحلیل و برداشتی شکلی یا فنی شده، به معنای حکومت مکانیسمهای حقوقی متفاوت بر موقعیتهای حقوقی یکسان باشد؛ بااینحال، این معنا از کثرتگرایی حقوقی، مانع شناخت همۀ واقعیت های نظام حقوقی و چگونگی تحولات نظام حقوقی است.کثرتگرایی حقوقی را باید نه در سطح مکانیسمهای حقوقی، بلکه در سطح مبانی و منشأهای التزامآوری قاعدة حقوقی جستجو کرد. این معنا از کثرت گرایی، می تواند به صورت سلسله مراتبی یا استقلالی باشد؛ منظور از کثرتگرایی سلسلهمراتبی، قائل بودن به چند مبنایی است که در طول هم قرار دارند و مبنای پائینتر، اعتبار خود را از مبنای بالاتر اخذ میکند. منظور از کثرتگرایی استقلالی، قائل بودن به چند مبنایی است که در عرض یکدیگر قرار داشته و هیچ مبنایی اعتبار خود را از مبنای دیگر اخذ نمیکند و از یکدیگر استقلال دارند. درهرحال، کثرتگرایی حقوق، چه از نوع سلسلهمراتبی و چه از نوع استقلالی، تنوع ماهوی قواعد حقوقی را موجب شده، تحولات نظام حقوقی و از همه مهمتر تحول از حقوق سنتی به حقوق مدرن و از حقوق مدرن به حقوق پستمدرن را توجیه میکند
ملخص الجهاز:
(Vanderlinden, 1972: 21) از نظر گرایفیتس، اینکه حقوق به معنای درست کلمه، تنها همان حقوق دولتی است، متأثّر از ایدئولوژی پوزیتیویسم حقوقی است که نشانی از واقعیتهای تجربی و اجتماعی در خود ندارد (Griffiths, 1986: 38) و بایستی پذیرفت که برای مدّت مدیدی، این ایدئولوژی، مانع رویکرد واقعگرایانة تحلیلی به حقوق بوده است (Griffiths, 1986: 3) و اتفاقاً همین ایدئولوژی، اساس وحدتگرایی حقوقی بوده و به همین دلیل نبایستی آن را سر نخ تحلیل کثرتگرایی حقوقی قرار داد.
بیتردید، از نظر نگارنده و البته نه با تحلیلی که آنگبِر و تُرِه ارائه میدهند، ایدئولوژی حقوق طبیعی نیز تجلّی نوعی وحدتگرایی حقوقی ماهوی است؛ زیرا مبنای اعتبار قاعدة حقوقی را نه در وجدان کثرتگرای اجتماعی و نه در قدرت سیاسی دولتی جستجو نمیکند و تنها و تنها بر عقلانیت فطری که مفهومی انتزاعی است، تأکید دارد و ازآنجاکه با بیرون کشیدن اصل آزادی فردی از این عقلانیت، اعتبار قواعد را در ارتباط با آن میسنجد، انتزاعی بودن عقلانیت نمیتواند تفسیرهای متعدّد از آن را موجب شده، به وحدتگرا بودن آن خدشهای وارد کند.
Cohen-Tanugi, Laurent, (2007), Le droit sans l’Etat, sur la démocratie en France et en Amérique, 5e édition, Paris : PUF.
Dabin, Jean, (1969), Théorie générale du droit, 2e édition, Paris : Dalloz.
Del Vecchio, Giorgio, (1927), Philosophie du droit, Paris : Dalloz, Réimpression de la 1e édition.
Duguit, Léon, (1999), Les transformations du droit public, Paris : Édition la Mémoire Du Duguit.