خلاصة:
نهضت مشروطه پیش از آنکه صرفا یک خیز سیاسی باشد، مولود یک جنبش تمامعیار اجتماعی در ایران است. در این دوره است که بهتدریج ارتباط هرچه بیشتر ایرانیان با تمدن غرب افزایش مییابد و این ارتباطات خط فکری روشنفکران ایرانی را به سوی غرب متمایل میسازد. در خلال این تحول، ادبیات و علیالخصوص شعر، به محملی برای تبیین نظرات مردم، اندیشمندان و روشنفکران جامعه میشود. در این مقاله، با عنایت به روشهای تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف، با واکاوی "قطببندی"های حاکم بر این اشعار مورد نظر، بر مبنای نظریهی تحلیل گفتمان، با روش "تبیین" و در سطح "تحلیل روابط بین فرآیندهای گفتمانی و فرآیندهای گوناگون اجتماعی" به بررسی این نمونهها پرداختهشد و این نکته به دست آمد که قطببندیهای شاعران مورد نظر، علیرغم تفاوتهای عمدة اعتقادی و حتی دانشی، بسیار نزدیک و شبیه به هم است.
ملخص الجهاز:
تحلیل گفتمان شعر طنز مشروطه (نگاهی به قطب بندی های اشعار مشهورترین شاعران این دوره ) سجاد عباسی هفشجانی ،١ دکتر محمدکاظم کاوه پیش قدم ،٢ مهین برخورداری چکیده نهضت مشروطه پیش از آنکه صرفا یک خیز سیاسی باشد، مولود یک جنبش تمام عیار اجتماعی در ایران است .
البته در این میان ، آثاری نظیر: "یا مرگ یا تجدد" ماشاءالله آجودانی ، "مفاهیم سیاسی و اجتماعی در شعر مشروطیت " اثر حجت الله اصیل و "طنزسرایان ایران از مشروطه تا انقلاب " به کوشش مرتضی فرجیان و محمدباقر نجف زاده ی بارفروش نیز آثاری درخور و قابل توجه هستند.
(فرقانی ، ١٣٨٢: ٤٩-٥٢) در ادامه به برخی اشعار ٩ شاعر مطرح در عصر مشروطه می پردازیم و باتوجه به الگوی نور فرکلاف ، سعی در کشف مفاهیم اساسی گفتمان حاکم بر شعر طنز مشروطه با توجه به قطب بندی های قابل درک داریم .
١) قطب بندی های شعر ایرج میرزا با اندکی دقت در این شعر، می توان قطب های متخاصم یا متقابل را در گفتمان حاکم بر عصر مشروطه ، در جدول شماره ی ١ نشان داد.
جدول شماره ی ١ قطب بندی های شعر ایرج میرزا {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} آن چه ایرج میرزا در این شعر به آن می پردازد، تأکید بر جهل و نادانی توده های مردم است که باعث می گردد، نسبت به چندوچون گفتمان مقابل ، بی اراده و منفعل عمل نماید.
در این شعر شاهد گفتمان هایی هستیم که در جدول شماره ی ٥ به آن ها اشاره شده است : جدول شماره ی ٥ قطب بندی های شعر علی اکبر دهخدا {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ث.