خلاصة:
آنچه اشعار مذهبی را از دیگر سرودهها جدا میکند محتوای آنهاست؛ یعنی مذهب. بنابراین مهمترین رویکرد در نقد شعر مذهبی، نقد محتواست. مهمترین مساله در این رویکرد نقد، سنجش میزان فهم و باورمندی شاعر نسبت به مبانی آیین است. محور باورهای تشیع و وجه تمایز آن با دیگر مذاهب، به طور عمده مفهوم امامت است؛ لذا سنجش سطح دانش و شناخت مفهوم امامت و نیز عمق باورمندی به این دانستهها به عنوان ملاکی تعیین کننده در نقد محتوایی شعر شیعی محسوب میشود. در این نوشته تلاش شده که سطوح مختلف این شناخت مورد بررسی قرار بگیرد و راهکارهایی برای سنجش عمق باور شاعر پیشنهاد شود. در این تحقیق فهم مفهوم امامت به این 10 سطح تفکیک شده است: الف) دریافتهای حداقلی و تقصیری: 1- امام: شخصیتی تاریخی 2- امام: رهبر سیاسی ب) دریافتهای کلامی و متعارف شیعی: 3- امام: صاحب فضایل 4- امام: محبوب خدا و خلق 5- امام: مستحق جایگاه امامت و خلافت، ج) دریافتهای باطنگرایانه: 6- امام: نور و حقیقتی برتر 7- امام: حقیقت قرآن کریم 8- امام: حاضر در خلقت 9- امام: قابل الحاق و وحدت، د)دریافتهای غلوآمیز: 10- استقلال امام و غلو.در این نوشته، استخراج سطوح باورمندی بر پایه قرآن و حدیث شیعی بوده و شعرهای مورد بررسی این پژوهش از میان معاصران انتخاب شده است
ملخص الجهاز:
". نمونه شعر: آن نعمت بی حد که خدا داد علی بودجنگاور میدان و نوازشگر انسانکارش همه سرمشق و صفاتش همه نیکوبا آن همه وارستگی از بند تعلقگریان ز غم بیوه زنان و غم ایتام مولود حرم، بندۀ آزاد علی بودآیینۀ حق مظهر اضداد علی بودبر کاخ فضیلت پی و بنیاد علی بودپیوسته شریک غم افراد علی بودوز شادی محنت زدگان شاد علی بود (چایچیان (حسان) 1389: 74) سطح چهارم: امام: محبوب خدا و خلق در این سطح از باور به تشیع، دین با حب تعریف میشود: - قال الباقر علیه السلام: هل الدین إلا الحب؟ أ لا تری إلی قول الله إن کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله و یغفر لکم ذنوبکم أ و لا تری قول الله لمحمد ص حبب إلیکم الإیمان و زینه فی قلوبکم و قال یحبون منهاجر إلیهم فقال الدین هو الحب و الحب هو الدین: امام باقر علیه السلام فرمود: آیا دین چیزی جز حب است؟ آیا کلام خدا را نمیبینی که فرموده: بگو اگر خداوند را دوست میدارید از من پیروی کنید تا خداوند شما را دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد؟ (قرآن کریم 3: 31) و کلام خدا به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را نمیبینی که خداوند ایمان را در نظر شما محبوب ساخت و آن را در دلهای شما آراست؟(قرآن کریم 49: 7) و باز فرموده است: کسانی را که به سوی آنان هجرت کردهاند، دوست میدارند (قرآن کریم 59: 9)."