خلاصة:
یکی از مسائل مطرح در نظام مالی اسلامی بررسی امکان خلق پول توسط نظام بانکی است. بنا به فرضیه مقاله، که به روش تحلیلی بررسی شده، خلق پول در نظام مالی اسلامی مشروع نیست. مطالعات صورت گرفته در اقتصاد متعارف و اسلامی حاکی از مشکلات بیشمار خلق پول از جمله بی ثباتی اقتصادی ـ رکود و رونق، بی ثباتی در عرضه پول، افزایش تمایلات تورمی، رشد اجباری، تخریب محیط زیست، استثمار کارگر، فساد فرایند دموکراتیک، افزایش نابرابری و نقض عدالت، محرومیت اجتماعی، ورشکستگی بانک ها، تحمیل بیمه سپرده، مخاطره اخلاقی، سرمایه گذاری بی فایده و حباب دارایی می باشد. یافته های این پژوهش که براساس رویکرد «کل گرایانه- غایت محور» رایج در مطالعات اقتصاد اسلامی به دست آمده است، نشان می دهد که خلق پول توسط نظام بانکی به «بی ثباتی اقتصادی»، «عدم ایفای تعهد» و « اکل مال به باطل» منجر می شود. همچنین خلق پول مانع تحقق اهداف نظام مالی اسلامی مانند «عدالت اجتماعی»، «رشد اقتصادی» و «تثبیت قیمت ها» می شود. ازاین رو، امکان خلق پول توسط نظام بانکی به شکل کنونی در نظام مالی اسلامی وجود ندارد.
ملخص الجهاز:
یافتههای این پژوهش که براساس رویکرد «کلگرایانه- غایتمحور» رایج در مطالعات اقتصاد اسلامی به دست آمده است، نشان میدهد که خلق پول توسط نظام بانکی به «بیثباتی اقتصادی»، «عدم ایفای تعهد» و « اکل مال به باطل» منجر میشود.
این در حالی است که قریب 50 سال پیش، اندیشمندان مسلمان تلاش کردند تا با حفظ ماهیت بانک و خلق پول در آن، معاملات آن را بر اساس تعالیم اسلام تعریف کنند و بدینسان، نوع دیگری از صنعت بانکداری به نام «بانکداری بدون ربا» یا «بانکداری اسلامی» پیشنهاد دادند، امروزه در بیشتر کشورهای اسلامی و حتی برخی از کشورهای غیرمسلمان بانکهای بدون ربا حضور جدی دارند.
اگرچه ظاهرا روح اصلی همة بانکهای بدون ربا اشتراک آنها در حذف ربا از عملیات بانکی است، اما این الگوها عمدتا برگرفته از نظام بانکداری متعارفی است که بیشتر نقدینگی توسط آن خلق میشود.
روند گام به گام خلق پول بر اساس نظریة ذخیرة جزیی (رایان کالینز و همکاران، 2011، ص 19) (رجوع شود به تصویر صفحه) مسئلة خلق پول از دیدگاه متفکران غربی به اعتقاد برخی اندیشمندان غربی مشکل نظام پولی کنونی جهان این است که بانکهای تجاری دارای امتیاز ناسالم خلق پول به عنوان بدهی و به مقدار زیاد و بهرهمندی از بهرههای پرداختی به این بدهیها میباشند.
Nejatullah, 1992, "Impact of Islamic Modes of Finance on Monetary Expansion", Journal of King Abdulaziz University: Islamic Economics, Vol. 4, N.
Werner, Richard, Jackson, ben, Ryan Collins, Josh, 2011, "Towards A Twenty--‐first Century Banking And Monetary System", Retrieved Positive Money, NEF and the University of Southampton Submission to the Independent Commission on Banking, from: http://www.