خلاصة:
هدف پژوهش حاضر، تبیین نقش مولفه های هوای نفس(بغی، عدوان، شهوت و طغیان)، در فتنه های عصر امام علی(ع) است. عصر امام علی(ع) شاهد مردمانی بود که بر اساس عقل سلیم تصمیم نمیگرفتند، بلکه بر اساس امیال و هواهای نفسانی عمل میکردند. تمایلات نفسانی به چهار صورت: «بغی، عدوان، شهوت و طغیان» در ایجاد فتنههای عهد امام علی(ع) نقش ایفاء نمودند. «بغی» و ظلمهای هواپرستانهی اهل جمل، صفین و نهروان، سه فتنهی پیدرپی را پدید آورد. دستهای از روی حسادت و گروهی به خاطر هلاکت نزدیکان خویش توسط امام علی(ع)، در جنگهای بدر و احد و... به دشمنی با ایشان پرداختند تا «عدوان»، صورت دیگر هوای نفس نیز در قالب کینهها بروز پیدا نماید. «تمایلات شهوانی» نیز در شکلگیری فتنههای آن روزگار تاثیر بسزائی داشت، اشتیاق فتنهگران به مال و ثروت که ستون شهوات است، پایهی اساسی فتنههای عصر حضرت(ع) بود. از سوی دیگر، نافرمانی از حجت و نمایندهی خداوند در میان بندگان مصداق «طغیان» است، که مردم پس از رحلت رسول خدا(ص) با گستاخی و وقاحت تمام، مرتکب آن گشتند و فتنهها خلق کردند. روش این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است. ابزار گردآوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای با مراجعه به منابع اصلی و نیز نرم افزارهای موجود در قالب پرونده های علمی به صورت ثبت اطلاعات در فیش های تحقیقی می باشد.
ملخص الجهاز:
طریحی مینویسد: «باغی یا مخفف آن » باغ ، یعنی: فردی کـه در مقابل امام معصوم خروج مینماید و فئه باغیـه یعنـی گروهـی کـه از اطاعـت امـام معصـوم سرپیچی مینمایند (طریحی، ١٤١٦: ١، ٥٥) و امام صادق (ع ) نیز در تفسیر آیه : «فمن اضطر غیر باغ و لا عاد» (أنعام : ١٤٥، نحل : ١١٥) فرمودند: «باغی: شخصی است که بر علیه امام شـورش نمایـد» (صدوق ، ١٤٠٣: ٢١٤) بدین ترتیب معنای خاص واژه باغی یعنی: «سرپیچی از فرمان امام معصـوم ، و ظلم در حق حجت خدا بر روی زمین » که این خود، تجاوز از محدوده ای است که خداوند برای انسان در زندگی قرار داده است .
به امیر المؤمنین (ع ) پیشنهاد کردند که شما هم (از این سلاح استفاده کن و) مقداری از اموال بیت المال را به آنها بخشش کن ، و به اشراف و آنهـا کـه ممکـن اسـت بـه مخالفت برخیزند، یا به دشمن بپیوندند، سهمی بیشتر ده ، و آنگاه که امور بر وفق مرادت گردید و بـر اوضاع مسلط شدی عدالت را از سر گیر و اموال را عادلانه و مساوی تقسیم کنیـد (کلینـی، ١٤٠٧: ٤، ٣١؛ ابن شعبه حرانی، ١٤٠٤: ١٨٥) امام المتقین علی(ع ) فرمودند: «آیا به من امر میکنیـد بـرای کسـب پیروزی خود، در حق کسانیکه بر آنان حکومت میکنم ظلم و ستم نمایم ؟ به خدا قسـم تـا جهـان و برپاست و تا ستاره ای در آسمان در پی ستاره ای دیگر است این کار را نخواهم کرد.