خلاصة:
بیتوجهی به مدیریت آبهای زیرزمینی و برداشت بیرویه آب از سوی آببران آثار اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی گستردهای داشته است. استان فارس، به عنوان یکی از استانهایی که در تولیدات کشاورزی متکی به استفاده از آبهای زیرزمینی است، با این مسئله به صورت حادی روبهرو بوده است. با توجه به اهمیت موضوع در این مقاله، آثار اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی برداشت بیرویه آب در دشت داراب بررسی شد. در جمعآوری اطلاعات از دو روش اسنادی و پیمایشی استفاده شد. در روش پیمایشی با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای با نمونه 300 نفری از کشاورزان مصاحبه و پرسشنامه تکمیل گردید. افزون بر این، برای بررسی دقیقتر آثار کاهش سطح آب زیرزمینی بر کیفیت آب، نمونهای از آب چاهها مورد آزمایش قرار گرفت. برای رسیدن به اهداف مطالعه از روش " مقایسه قبل و بعد" استفاده شد. همچنین ارزیابی میزان افت سطح آبهای زیرزمینی در نتیجه برداشت بیرویه از آب با استفاده از هیدروگراف آبخوان آبرفتی دشت داراب و برآورد رگرسیون خطی بین ارتفاع تراز مخزن با سالهای زراعی صورت گرفت. چگونگی تغییرات کیفیت آب زیرزمینی در دشت مذکور نیز با بهرهگیری از کموگراف دشت داراب صورت پذیرفت. نتایج معادله رگرسیون خطی بین ارتفاع تراز مخزن و سالهای زراعی نشان دهنده افت شدید ارتفاع مخزن با شیب نسبتا تند و منفی است. بر اساس نتایج، درآمد کشاورزان 91 درصد کاهش یافته است. ارزیابی آثار اجتماعی ناشی از افت سطح آبهای زیرزمینی از دیدگاه کشاورزان نشان داد که این مسئله در افزایش فقر،کاهش اشتغال و در نتیجه، افزایش مهاجرت نقش عمدهای داشته است.
طبقهبندی JEL: Q16
Abstract Weak governance of groundwater and over-extraction of water by farmers had serious economic, social and environmental impacts. Fars province in production of crops is mainly dependent on groundwater and is facing with this problem. This paper aims to examine some economic, social and environmental effects of groundwater depletion in Darab plain. Data were collected from interview with a stratified random sample of 300 farmers. In addition, to measure the effects of groundwater depletion on water quality, a sample of extracted water was analyzed. The findings of the study showed that the income of 91 percent of farmers have decreased as a result of water depletion. Evaluation of social effect of groundwater depletion show that this problem led to increase the poverty, unemployment and migration. JEL Classification: Q16
ملخص الجهاز:
طبقه بندی JEL: Q١٦ کلیدواژهها: آب زیرزمینی ، اضافه برداشت ، درآمد، الگوی کشت ، کیفیت آب، داراب مقدمه استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی در بسیاری از استانهای کشور و به ویژه استان فارس سبب شده که سطح آب زیرزمینی در بسیاری از دشت های استان فارس با استمرار افت مواجه گردیده و کیفیت آب برداشتی نیز کاهش یافته و درنتیجه این دشت ها در وضعیت بحرانی قرار گیرند.
نتایج نشان داد که افت سطح آبهای زیرزمینی در منطقه داراب، هزینه های تولید (شامل هزینه های مربوط به افزایش مدت زمان آبیاری ناشی از کاهش دبی آب و درنتیجه افزایش ساعات به کارگیری کارگر آبیاری، افزایش میزان سوخت و انرژی) و هزینه های انتقال آب (شامل انتقال آب با لوله ، پوشش انهار، احداث استخر، عایق بندی و پوشش استخر با در نظر گرفتن نرخهای تورم و تنزیل به سال ١٣٩٢ یعنی به قیمت جاری تبدیل شده) را برای تأمین آب مورد نیاز فعالیت های کشاورزی بهرهبرداران بالا برده و این موضوع غالبا همراه با کاهش عملکرد تولید محصولات بر درآمد سالیانه آنها اثر منفی داشته است .
نتایج نشان داد که به دلیل افت سطح آبهای زیرزمینی ٢٧٠ مزرعه از بین مزارع منتخب در دشت داراب (٩٠ درصد مزارع منتخب ) هزینه تولید آنها افزایش یافته است .
Watershed externalities, shifting cropping patterns and ground water depletion in India semi-arid villages.
Watershed externalities, shifting cropping patterns and ground water depletion in India semi-arid villages.