خلاصة:
ترسل یا شیوه آموزش نامه نگاری از گونه های مهم ادبیات است که در دوره صفوی شکوه و رونقی تازه می یابد. در این دوره آثار متعددی هم تالیف شده است. از این میان نامه نامی خواند میر دارای اهمیت والایی است که بین متون سبک منشیانه کمتر به نامه نامی پرداخته شده است. این اثر مجموعه ای است از مراسلات و منشات که آنها را خواند میر به عنوان دستور کتابت و انشا جهت منشیان و مترسلان از رسایل و مکاتبات رسمی و درباری پیشینیان جمع کرده است. وی این نامه ها را در سال 925 یا 926 ه.ق زمانی که در 46 یا 47 سالگی در هرات ساکن بوده، به رشته تحریر در آورده است .این کتاب از یک دیباچه و نه فصل و هر فصل از چندین بخش و قسمت تشکیل شده است که در نسخ در دسترس و موجود با نام سطر و لفظ عنوان شده است.
این اثر یکی از متون تاریخی دوران تیموری و آغاز دوران صفوی است و علاوه بر داشتن جنبه تاریخی ، از نظر ادبی نیز حائز اهمیت است . نثر این کتاب یکدست نیست ، در بیان رویدادهای تاریخی ، نثری ساده و بی تکلف ، اما در مباحثی که کلام اقتضا کرده مانند مقدمه کتاب ، مدخل نامه ها ، مدح بزرگان و شاهزادگان تا آنجا که توانسته است تمام ظرایف ادبی و شعری را به کار گرفته و نمونه زیبایی از نثر منشیانه و مسجع فارسی را پدید آورده است.
استفاده از تشبیه ، استعاره ، آیات و احادیث ، اشعار فارسی و عربی ، ضرب المثل و ... از ویژگیهای این اثر میباشد. در این مقاله کوشش شده است تا ویژگیهای سبکی این اثر در دو محور زبانی و ادبی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد و نکات دقیق سبکی آن در این دو زمینه روشن تر بیان گردد.
ملخص الجهاز:
نثر این کتاب یکدسـت نیسـت ، در بیـان رویـدادهای تاریخی ، نثری ساده و بی تکلف ، اما در مباحثی که کلام اقتضا کرده مانند مقدمه کتـاب ، مـدخل نامه ها ، مدح بزرگان و شاهزادگان تا آنجا که توانسته است تمام ظرایف ادبـی و شـعری را بـه کـار گرفته و نمونه زیبایی از نثر منشیانه و مسجع فارسی را پدید آورده است .
(نامـه هـای رشیدالدین وطواط ، تصحیح تویسرکانی ) از میان این آثـار متعـدد در زمینـه ترسـل و انشـا دوران تیموری و صفوی میتوان به منشآت معـین الـدین محمـد زمچـی اسـفزاری ، جوامـع الانشاء اثر حسین هروی ، منشا الانشای عبدالواسع نظامی بـاخرزی ، منشـآت بیـانی شـهاب الدین عبدالله کرمانی ، منشات جامی ، رقعات امیر علیشیر نوایی و نامه نامی خواندمیر اشـاره کرد که در این میان نامه نامی نیز مانند آثار نامبرده دارای اهمیت والایی است کـه در بـین متون سبک منشیانه کمتر مورد توجه قرار گرفته و تا کنون بصورت نسخه خطی باقی مانده است .
منشورها و فرمانها و رسائل سلطانی که در منشات جمع شده است از نظر ادبی ، تاریخی ، اجتماعی و سیاسی اهمیت بسزایی دارد و با مطالعه و بررسی دقیق آنها میتوان به نکات دستوری و لغوی ، چگونگی استفاده از صنایع و آرایه ها ادبی و سایر ویژگیهای سبک شناسی ، شیوه نگارش مکاتبات رسمی دیوانی رایج در دربارها و سبک نگارش نامه های خاص مثل اخوانیات اطلاعاتی را کسب کرد و از سـیر تحـول نثـر فارسی در دوران گذشته آگاه شد .