خلاصة:
از جمله تالیفات ارزشمند گذشتگان، شرح نویسی بر آثار بزرگان است و شرح مثنوی معنوی مولانا بیش از دیگر آثار، مورد توجّه شارحان بوده است. تعدادی از شروح نوشته شده بر مثنوی معنوی تاکنون معرّفی و چاپ شدهاند امّا هنوز تعدادی از این شروح، گمنام و در کنج کتابخانهها در پرده نسیان باقی ماندهاند. یکی از این شروح، شرح مصطفی بن شعبان سروری از عالمان قرن نهم و دهم هجری است. شرحی که تا به حال تصحیح و معرفی نشده و توانسته است اندیشههای مولانا و مشرب فکری او را بیشتر و بهتر و با در نظر گرفتن مشرب فکری خود او به مشتاقانش بشناساند. این شرح توانسته است در بین شروح همطراز خود جایگاه ویژهای را به خود اختصاص دهد، چرا که تفکّرات مولانا را با توجّه به سنّت اوّل عرفانی تبیین نموده که نزدیکترین سنّت به دیدگاه مولانا است در حالی که عمده شارحان مثنوی بدین روش عمل نکردهاند. سروری در این اثر به شرح هر شش دفتر مثنوی پرداخته و تمامی ابیات را مصرع به مصرع شرح کرده است.
Achieving these long and deep thoughts was of interest to researchers of Persian literature from the beginning. That is why different commentaries are written about it. But some of these commentaries have remained anonymous and hidden in the corner of libraries. The commentaries known as Ahmad Romi has written about forty eight years after the death of Rumi. Kamal al-Din Hussein bin Hassan kharazmi then as the first verse as counts. Subsequently, another important commentaries written, each of which is important One of these commentaries. which has not been published is written by Mostafa Ben ShaabanSorouri, one of the scientists of the ninth and tenth century. The authors of this study want to discuss, in addition to introducing a version of the author, its structure in terms of style and compare this commentary with other commentaries of Masnavi.
ملخص الجهاز:
١٣- نسخۀ کتابخانۀ غازی خسرو بیگ : نسـخه ای از شـرح مذکـور بشـمارة ٣٧٧٠ در کتابخانـۀ غـازی خسـرو بیـگ نگهداری میشـود کـه بـا توجـه به یادداشـتی کـه در ظهر برگ اول نسـخه موجود اسـت معلوم میشـود که نسـخه بـه خـط مؤلـف بـوده اسـت .
١-دالف - مقابله با نسخ مختلف و تصحیح مثنوی:٢ یکـی از ویژگیهـای ایـن شـرح ، آن اسـت کـه سـروری توانسـته اسـت بـه نوعـی همـه جانبه ، مثنـوی را تصحیـح نماید.
٢-٢-ب - اختلاف «شرح مکاشفات رضوی » با «شرح سروری » لاهـوری در کتـاب خـود بـه شـرح کامـل یـک یا چند بیـت میپـردازد و مفهـوم آن بیـت را به صـورت یکدسـت بیـان میکنـد در حالی که سـروری در تمام شـرح خـود از یک روند همیشـگی اسـتفاده کـرده کـه شـرح مصرع به مصـرع مثنوی اسـت .
٣-٢-الف - ویژگی مشترک « شرح خواجه ایوب » با «شرح سروری » ویژگـی مشـترک شـرح خواجـه ایوب با شـرح سـروری در این اسـت که هـر دو شـارح به ذکر معنـی واژه هـا و لغـات مشـکل همـت میگمارنـد و بعـد از آن در صـورت نیـاز، شـرح کامـل بیت یـا مصـرع را بیـان میکننـد و همچنیـن شـارحان مذکور از ابیات شـاهد در شـرح خود اسـتفاده میکننـد و ایـن امـر عـلاوه بـر فهـم بهتر سـخن در زیبایـی و زینت متن بـی تأثیر نیسـت .
٤-٢- الف - ویژگی مشترک « شرح اکبر آبادی » با «شرح سروری » ویژگـی مشـترک شـرح اکبـر آبـادی و سـروری توجـه بـه آیـات قرآنـی، احادیـث و عبارتهای عربـی اسـت کـه البتـه اکبـر آبـادی ایـن عبـارات را بـا ترجمـه آن ذکـر میکنـد.