خلاصة:
آگاهی از ترکیب عنصری مصنوعات شیشهای تاریخی کاربرد بسیار زیادی در بررسی فن ساخت، تعیین مواد اولیه مورداستفاده در ساخت، بررسی تجارت و نقل و انتقالات مواد اولیه و حتی تعیین زمان ساخت آنها دارد. در این پژوهش 21 نمونه از اشیاء شیشه ای بهدستآمده در کاخ شائور با استفاده از روش میکروپیکسی باهدف اندازه گیری عناصر تشکیلدهنده این نمونه ها آنالیز شده است. کاخ شائور در غرب محوطه باستانی شوش و در مجاورت رود شائور در استان خوزستان قرار دارد. کاوش های این محوطه تاریخی بین سالهای 1970 تا 1976م. با همکاری مشترک هیئت فرانسوی و گروه ایرانی انجام شده است. در این محوطه سه لایه باستانی مربوط به دوره اسلامی، اشکانی و هخامنشی شناسایی شده است که نمونه های آنالیز شده در این پژوهش مربوط به دوره اشکانیان است. با استفاده از آنالیز عنصری امکان پاسخگویی به سوالات مطرح شده در این پژوهش وجود دارد؛ از قبیل اینکه در فرایند ساخت ظروف شیشهای شائور از چه مواد اولیهای بهعنوان مواد ذوب کننده (گدازآور) استفاده شده است؛ زیرا مشخص شدن اینکه این مواد گدازآور، معدنی (ناترون) هستند یا خاکستر بهدستآمده از گیاهان، میتواند نقش تعیینکنندهای در بررسی فرایند تجارت مواد اولیه شیشه داشته باشد. همچنین بررسی مواد رنگزا یا رنگبر استفاده شده در فرایند ساخت و مشخص کردن ناخواسته بودن این مواد (ضعف در فن ساخت) یا اضافهشده بهصورت عمدی در طول فرایند ساخت، تنها برخی از پرسشهایی است که میتواند بهعنوان هدف این کار پژوهشی در نظر گرفته شود. نمونه های آنالیز شده شامل نمونهبرداری از قسمت هایی مانند بدنه، لبه، کف و دسته ظروفی با اشکال بطری و عطردان، پیاله (کاسه) و لیوان که غالبا کاربرد آرایشی و دارویی داشته اند، بوده است. این نمونه ها تقریبا همگی دارای رنگ سبز هستند که با یک لایه صدفیرنگ که ناشی از تدفین طولانیمدت در خاک است پوشانیده شده است. نتایج آنالیز عنصری این نمونه ها نشان می دهد نوع شیشه های بهدستآمده از این دوره تاریخی با توجه به درصد وزنی اکسید منیزیم و اکسید پتاسیم موجود در نمونه ها که بیشتر از 5/2 درصد وزنی است نوع سودا بهدستآمده از گیاهان است. همچنین در تهیه این نمونه ها از منابع سیلیس و خاکستر گیاهی یکسانی استفاده شده است. این نتایج نشان داد که عامل رنگزا و بیرنگکنندهای بهصورت عمدی در طی فرایند ساخت این نمونه ها به آن اضافه نشده است. همچنین با استفاده از آنالیز نمونه ها از سطح مقطع و به دست آوردن توزیع عنصری عناصر تشکیلدهنده نمونه ها مشخص شده است که در این نمونه ها به دلیل خوردگی سطحی ایجادشده، سطح این نمونه ها تا عمق قابلتوجهی از سدیم تهی شده است.