خلاصة:
اسلام به عنوان یک دین فراگیر که به همه ابعاد زندگی بشر توجه نموده است، دستورات صریح و شفافی برای روابط اجتماعی انسان ها دارد و نه تنها به کمال معنوی انسان ها توجه نموده است بلکه به چگونگی ساختن جامعه ای نمونه نیز توجه دارد. از جمله مسائل مهم حقوق شهروندی در اسلام توجه به کرامت انسان ها به عنوان اشرف مخلوقات، ارزش حیات و زندگی افراد، برابری بدون توجه به نژاد، رنگ، پوست و ... ، هدفمند نمودن خلقت انسانها و بیهوده نبودن زندگی انسان است.فقه شیعه نیز با اتکاء به دو منبع بزرگ یعنی قرآن و سنت در قالب تعالیم شرعی و اعتقادی و اصول فقهی به پیروانش این حقوق را جاری می سازد. اصول و قاعده هایی همچون قاعده اتلاف، ید، لاضرر، غرور، صحت،
احترام به مال مردم و ... از جمله مواردی هستند که کارایی فقه شیعه را در جهت تحصیل حقوق شهروندی نشان می دهند.
ملخص الجهاز:
دو فصل نامه علمى ـ اختصاصى فقه و حقوق معاصر سال پنجم، شماره هشتم، بهار و تابستان 1398 صفحات 142 تا177 ظرفیت های اصول و قواعد فقهی در سازماندهی حقوق شهروندی دکترمرتضی چیت سازیان ابوالفضل روزبهانی چکیده اسلام به عنوان یک دین فراگیر که به همه ابعاد زندگی بشر توجه نموده است، دستورات صریح و شفافی برای روابط اجتماعی انسان ها دارد و نه تنها به کمال معنوی انسان ها توجه نموده است بلکه به چگونگی ساختن جامعه ای نمونه نیز توجه دارد.
(امینی و آیتی، 1384: 108) بنابراین: طبق عقیده نظام حقوقی و فقهی شیعه حاکم بر جامعه اسلامی ایران، احکام حکومتی بر جامعه شهروندی شامل آن دسته از قوانین اسلام و مقررات حقوقی می باشند که از ویژگی ثابت برخوردار نبوده و در جائی که خلاء قانون وجود داشته و لیکن خلاف شرع نبوده باشد، توسط دولت مشروع اسلامی وضع و به تأیید فقهای شورای نگهبان رسیده و قابلیت اجرائی پیدا می کند و اما آن دسته از قوانین که مبنای مشروعیت خود را از قرآن و سنت می گیرند مورد اتفاق همه مسلمانان است و در آن اختلافی نیست.