خلاصة:
بدون تردید بررسی عالمانه و منتقدانه ریشهها و علل اجتماعی، سیاسی و... برداشتها و تفسیرهای گوناگون از قرآن کریم، نقشی بسیار مهم در بازشناخت تاریخی عوامل اصلی و بنیادین شکلگیری تفکرات، نحلهها و فرقههای مختلف در جامعه اسلامی داشته است. با این تفاصیل هدف مقاله حاضر بررسی برداشتهای متفاوت سیاسی از آیات قرآن کریم پس از رحلت رسول گرامی اسلام است. در این راستا ضمن بررسی منابع و مآخذ متقدم و تکیه بر مستندات تاریخی، مطالب لازم در فیشهای مختلف فراهم آمده و سپس با نگاهی توصیفی، تحلیلی مطالب پژوهش تدوین و تبیین گردید. به منظور روشن شدن نگرشهای افراطی سیاسی به آیات و روایات بعد از رحلت پیامبر که ضربات جبران ناپذیری بر امت اسلامی وارد کرد. در ابتدا زمینههای پیدایش روشهای متفاوت تفسیری، روش تفسیر قرآن به قرآن و روش روایی بررسی شد. در ادامه به مبحث نقل و کتابت حدیث در زمان حضرت رسول(ص) و منع نقل و کتابت حدیث در دوره خلافت ابوبکر، عمر و عثمان پرداخته شد.
ملخص الجهاز:
اين دوره (پس از پيامبر(ص ) تا روزگار غيبت ٨٢/فصلنامه مطالعات قرآني، سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٩٩ صغرا) از اين حيث بسيار مهم است که با توجه به نگرش سلفي نگر غالب مسلمانان اهل سنت ، بسياري از شيوه هاي ناصواب آن روزگار به عنوان اجتهاد و شيوه صحابه کبار اهميتي هم سنگ با سنت و سيره حضرت رسول (ص ) پيدا کرده و نقشي مهم در شکل دهي آينده سياسي، اجتماعي عالم اسلام ايفا کرد.
در ادامه برخي از مهم ترين تأليفات ، رسالات ، پايان نامه ها و مقالات مرتبط معرفي خواهد شد: - اسعدي، محمد و ديگران (١٤٩٤)، آسيب شناسي جريان هاي تفسيري اين اثر که توسط جمعي از پژوهشگران به سامان رسيده است يکي از جديدترين تأليفاتي است که موضوع تحقيق در باب تفاسير قرآن کريم را مورد توجه و بررسي قرار داده است .
بدعت در تفاسير قرآن کريم /٨ - فيرحي، داود(١٨٨)، قدرت ، دانش و مشروعيت در اسلام ، تهران ، نشر ني نويسنده کتاب حاضر تلاش کرده است تا با بررسي تاريخ صدر اسلام و قرون نخست هجري، نقش فرقه ها و مذاهب را در مشروعيت يابي حکومت هاي وقت مورد نقد و بررسي عالمانه قرار دهد.
بديهي است که ٩٢/فصلنامه مطالعات قرآني، سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٩٩ پايه گذاران اين فرقه ها تحت تأثير جزم انديشي، تعصب ، و يک سويه نگري و يا اغراض شخصي، سياسي و قبيلگي تحت عناويني چون تمسک به کتاب خدا و در غياب روايات و احاديثي که تبيين کننده آيات شريفه قرآن کريم بود، با گزيده بيني آياتي را متناسب با طرز فکر خويش انتخاب و تفسير نمودند.