خلاصة:
تقویم یزدگردی بخشی از میراث ایرانی است که مسلمانان بیکموکاست به همان شیوه و مبنای ساسانی پذیرفتند و آن را برای امور دیوانی و مالی به کار گرفتند، اما پس از دو و نیم سده، به سبب ماهیت گردشی و نقصان آن دچار مشکل شدند و برای تنظیم امور و رفع نیازهای خویش، ناچار تقویم یزدگردی را اصلاح کردند و در آن تغییراتی دادند. 120سال پس از اصلاحات مسلمانان و مدتی بیش از یک ماه تغییر در جابجایی نوروز، همچنین پایان یافتن دور بزرگ گاهشمار ایرانی، جامعۀ زردشتی نیز با تقویم یزدگردی دچار مشکل شد و تصمیم گرفت آن را اصلاح کند. رهبری آن جامعه که در فارس و بغداد سکنی داشت، در 375ی اصلاحات را علیرغم مخالفت بخشی از روحانیون سنتگرای ساکن در نواحی شمال و شرق ایران، عملی کرد. پژواک این اقدام و پیآمدهای آن در متون زردشتی و آثار منجمان اسلامی موضوع این گفتار است.
The Yazdgerdi calendar is a part of the Iranian heritage which was accepted by the conquering Muslims in the same Sassanid way. They applied it to manage bureaucratic and financial affairs. The calendar, after two and a half centuries, encountered some inaccuracies. Hence, it was necessary to perform a calendrical reform to make it proper for administrative purposes. About 120 years after this reform, Zoroastrian society also found the calendar problematic for religious purposes: Nowruz, as well as the end of the Iranian great cycle, was shifted more than a month from its original time. The leadership of the Zoroastrian community, based in Fars and Baghdad, implemented also reform to the calendar in the year 375 Yazdgerdi, despite the opposition of some traditionalist clerics of the north and east of Iran. In this paper, we study the historical evidence of this calendrical reform and its consequences in Zoroastrian sources and the works of Islamic astronomers.
ملخص الجهاز:
بخش دوم هم متني با سي پرسش (نکـ : ١٥٨-١٥١ /Ibid, I) از جنس روايات سدٔە سوم و چهارم ق/ يزدگردي است که در آثار آذرفرنبغ فرخزادان، منوچهر جوان جم و اميدَ اشَوَهيشت ملاحظه مي شود (براي اطلاع از اين آثار و محتواي آنها، نکـ : تفضلي ، ١٥٠، ٢٨٣-٢٨٤) و از مشکلات اجتماعي و ديني جامعۀ زردشتي چون تعديل در امور ديني و مسائل خانواده و ارث در هنگام رويارويي با اسلام حکايت دارد.
گذشته از حدس و گمان ها و شباهت هاي اسمي انجامه هاي متون ، موثق ترين اطلاعات دربارٔە فرنبغ سروش از همين متن مختصر روايت پيشِ رو به دست ميآيد: مقام او بنابر پرسش نخست ، قسمت الف متن (نکـ : ادامه مقاله )، "موبدان موبد" است ، ولي عنوان "پيشواي بهدينان " را ندارد.
بنابر همين متن ، او به ويژه در پرسش و پاسخ يکم (نکـ : ادامه مقاله )، شرحي دربارٔە لزوم اصلاح تقويم يزدگردي و انتقال پنجه از پايان آبان به پايان اسفند نوشته است .
متن روايت فرنبغ سروش ، به ويژه در پرسش نخست ، پيش از اين بررسي و ترجمه شده است ، از جمله ميبايد از ترجمۀ انکلساريا در ١٩٦٩ (١٢٨-١٢٤/vol.
" ٤) اصلاح سال ٣٧٥ي تقويم يزدگردي و ماهيت آن پرسش نخست روايت فرنبغ سروش (آغاز بند ١، سطور بالا) آنجا که ميگويد: "اين وهيزک که آن فره افزودگان کردند"، خود معمايي است .