خلاصة:
امیرخسرو دهلوی از شاعران قرن هفتم و هشتم است که تحتتاثیر منظومههای پنجگانۀ نظامی، منظومههایی سروده است. یکی از این آثار که پنجمین و آخرین منظومه او به شمار میرود، هشتبهشت نام دارد که شاعر تحت تاثیر هفت پیکر نظامی آن را به نگارش درآورده است. در این منظومه، بهرام گور داستان روز چهارشنبه را که داستان شهر خاموشان است، از زبان شاهزاده رومی میشنود. شاعر توانسته است به خوبی این داستان را به تصویر بکشد. این پژوهش با رویکرد زیباشناختی و ساختاری به تحلیل این داستان پرداخته است. برای این منظور مهمترین عناصر ساختاری شعری این داستان که شامل زبان، موسیقی و تخیل میشود، مورد واکاوی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان می-دهد که شاعر در بخش زبانی با بکارگیری واژهها و واجهای برگزیده، در بخش موسیقی با آوردن قافیهها و ردیفهای فعلی و در بخش تخیل با بکارگیری تشبیه و استعارههای متناسب باعث هر چه زیباتر شدن این داستان شده است.
Structural aesthetics criticism of story “ Rooz-e 4shanbe” from “ Hasht Behesht” -poetic (versified) story - by “ Amir Khosro Dehlavi”. Amir Khosro Dehlavi, is a poet of 7th and 8th century, who composed poetic stories impressed by Nezami`s” quintuple poetic”. One of them as his 5th and the last, named” Hasht Behesht” has been written influenced by Nezami`s “ Haft Peykar”. In the mentioned poetic story, Bahram-e Goor, listens to the story “Rooz-e 4shanbe” which is the story of “ Shahr-e Khamoushan” told by the Roman princess. The poet has depicted the story properly. This research by aesthetic and structural approach, is intended for analyzing this story through consideration and analyzing the main structural elements included the language, the rhythm and the imagination. The consequences indicate that the poet by using selective words and phonemes in the language part, suitable rhymes in the rhythm part and accurate similes and metaphors in the imagination part, creates an admirable poetic story. Meysam zare Ph.D. student of Persian language and literature in Shiraz university. Maryam mosavi M.A student of Persian language and literature in Shahid Beheshti university.
ملخص الجهاز:
روش پژوهش در این پژوهش تحلیل و بررسی زیباشناسی روز چهارشنبه هشتبهشت از منظر ساختاری مورد توجه قرار گرفته است، برای این منظور پس از مطالعۀ منابع و آثار مربوط به زیباشناسی، امیرخسرو، هشت بهشت، ساختار و ...
زیبایی آوایی ساختار آوایی یکی از ساختارهای عمدۀ زبان است که از دیرباز مورد توجه بوده و باعث زیبایی شعر میشده است، باید گفت که «واجها به دلیل انعطافپذیری ویژه در معنا و دگرگونیهای کارکردی که در طول شعر فارسی به خود گرفتهاند همانند سایر عناصر زبان، نقش تعیین کنندهای دارند، این نوع کارکرد سبب تشخص زبان و استحکام بافت آوایی کلام شده است» (علی پور،220:1378).
شاعر هشتبهشت با تفکر و تأمل واژگانش را برگزیده است و در داستان روز چهارشنبه جای داده است، چنان که بیشتر واژگان با کل بیت به نوعی در ارتباطند و هیچ واژهای بدون اندیشه به کار برده نشده و واژهای را برای پر کردن وزن نیاورده است: چون سخن را گشاید باز همـه گویـــد مگــر فســـــــانۀ راز (امیرخسرو دهلوی،208:1972) که راز با باز کردن و گره در ارتباط است: کین چه دیوانگی و خودرایی است در دیـــوان زدن نــــه دانــایی است (همان:211) که دیوان، دیوانگی مصراع نخست را تاکید میکند: روی در روی یار جانی بود در میــــان دور و دوستگــانی بــود (همان:218) دور در اینجا علاوه بر اینکه دربارة شراب و جام و گردش آن است، به دور بودن مرد بازرگان از وصال رییس زیبارویان نیز اشاره دارد.