خلاصة:
از اساسی ترین متغیرهای بنیادی در برنامه ریزی های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در هر مکانی جمعیت میباشد. جمعیت و تحلیل ویژگیهای آن رکن اصلی تمامی برنامه ریزیها در سطوح مختلف منطقه ای، ملی، ناحیه ای و محلی است. آگاهی از کم وکیف وضعیت ویژگی های جمعیت شناختی کشور در تدوین برنامه های توسعه ای یکی از فاکتورهای لازم و ضروری محسوب می شود. بر این اساس آگاهی و شناخت وضعیت جمعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی مناطق شهری کشور نیز به منظور تدوین برنامههای توسعه همه جانبۀ نواحی شهری بویژه نواحی غیر برخوردار و مرزی ضرورتی اجتنابناپذیر است. امروزه در همۀ کشورها و جوامع جهت برنامهریزی بهتر و اجرای سیاستهای خود، به آگاهی از جمعیت و ویژگیهای آن به عنوان یک اصل مهم به آن میپردازند که سرشماری و آمارگیری لازمۀ این امر مهم میباشد به همین منظور تقریباً همه جوامع و کشورها طی یک زمانبندی مشخص اقدام به سرشماری از جمعیت خود مینمایند. کشور ایران نیز بنا به ضرورت از این قاعده مستثنی نیست. سرشماری نفوس و مسکن در کشور ایران هر ده سال یک بار در گذشته و هر پنج سال در حال حاضر صورت میگیرد. قاعدتاً در طی هر دوره شاخصها و ویژگیهای کمی و کیفی جمعیت کل کشور و همچنین مناطق شهری و هم مناطق روستایی دچار تغییرات خواهد شد که لازم است روندهای کمی وکیفی این تغییرات مورد بررسی و تحلیل آماری قرار بگیرد. این مقاله با درک اهمیت این موضوع به بررسی و تحلیل آماری مهمترین ویژگیهای جمعیتشناختی در ناحیه شهری زابل طی دورۀ ده سالۀ 1375- 85 میپردازد. انتظار میرود نتایج این تحلیل آماری، اطلاعات لازم را جهت تصمیم سازیهای واقعیتر جهت رشد و توسعۀ مناطق مرزی بویژه ناحیه شهری زابل را فراهم آورد.
ملخص الجهاز:
عواملی چون اهمیت تعداد جمعیت ، ویژگیها و ابعاد مختلف جمعیت ، نقش مطالعات جمعیتی در برنامه ریزیهای اقتصادی- اجتماعی و پیش بینی و تحولات آن در آینده از جمله دلایل اصلی نیاز به پژوهش در زمینه ویژگیهای جمعیتی ناحیه شهری زابل میباشد که در تحقیق حاضر به تحلیل این متغیرها با استفاده از فرمول های ریاضی جمعیت به بررسی خواهیم پرداخت .
تعداد و توزیع جمعیت و بعد خانوار تعداد جمعیت خانوارها در شهرستان زابل طی دوره ١٣٩٠-١٣٧٥ در نقاط شهری و روستایی با کاهش روبرو بوده است اما تعداد خانوارها با نرخ های متفاوتی افزایش یافته اند.
داده های مربوط به سرشماری عمومی نفوس و مسکن مشخص میکند که ، در ناحیه شهری زابل همواره تعداد مردان از زنان بیشتر بوده و نیز مطالعات بیانگر این نکته میباشد که نسبت جنسی در مناطق شهری به دلیل مهاجرت مردان روستایی همواره بیشتر از مناطق روستایی بوده است .
بر اساس این جدول افزایش در جمعیت باسواد شهری و برعکس کاهش آن در مناطق روستایی ناحیه در طی این دوره دیده میشود به - طوری که میزان سواد در سال ١٣٨٥ در مناطق شهری برابر با ٥٣/٤ درصد بوده که این نرخ در یک دهه بعد به ٥٥/٩ درصد میرسد که افزایش میزان سواد در مناطق شهری را نشان میدهد (در مناطق روستایی از ٤٤/٦ به ٤٤/١ درصد کاهش یافته است ) که از دلایل اصلی این امر تبدیل تعداد زیادی از نقاط روستایی به شهر و همچنین ادغام روستاها در شهرها میباشد که در این مورد میتوان از شهر زهک نام برد که به شهرستان تبدیل شده است .