خلاصة:
سید حمیری از شاعران بزرگ شیعه در قرن دوم هجری قمری است که علیرغم آنچه عدهای از تاریخنویسان ادبیات نقل میکنند، شعر، زندگی و شهرت خود را در راه ولایت و معرفت اهل بیت؟سهم؟ هزینه کرد. اغلب روایات موجود در منابع تاریخ و ادبیات حاکی از آن است که ادیبان و صاحبنظران همواره با دیدۀ اعجاب و تحسین به اشعار سید حمیری نگریستهاند.
هر کس با احتجاجاتی که سید در شعر خود وارد کرده و معانی و مفاهیم علمی شعر او آشنا باشد و مناظرات او را با بزرگان علمی هر دو گروه شیعه و سنّی بداند به گامهای بلندی که او در فهم معنای عمیق کتاب خدا و دریافت فقه و سنّت شریف برداشته است، آگاه میشود و درمییابد که شخصیت او چگونه در دریای ولایت اهل بیت؟سهم؟ غوطهور شده است.
سید حمیری ابتدا کیسانیمذهب بوده و در جوانی شیعه شده است. بیشتر مورّخان و منتقدانی که منکر تشیع وی بودهاند، به دو، سه روایتی که ابوالفرج مبنی بر امامیمذهب نشدن سید نقل کرده است، استناد و متفقا امامیمذهب بودن او را رد کردهاند. آنان، کاملا بیتوجه، از کنار سیل روایاتی که خود ابوالفرج و سایر مـورّخین مبنی بر تشیع او نقل کردهاند، میگذرند و تنـها به روایـاتی تکیـه میکنند که راوی نهـایی و حلقۀ اول همـۀ آنان یک نفر است.
بزرگترین مسئلهای که مانع پذیرش شخصیت و شعر سید بهعنوان یک شاعر موفق از ناحیۀ مسلمانان عامه گردید، مسئلۀ تبرّی شدید و سبّ و لعنی است که سید علیه مخالفان اهل بیت؟سهم؟ در شعر خود آشکار ساخت.
یکی از اتهاماتی که به شخصیت این شاعر شیعی وارد شده مسئلۀ علاقۀ او به شرب خمر است؛ در حالیکه هیچ شعری از سید در دیوان او نرسیده است که دال بر میگساری، وصف باده و مجالس آن باشد؛ باوجود آنکه اینگونه توصیفات طولانی از انواع آلات و مجالس شراب در عصر او نزد ادیبـان کاملا مرسـوم و متداول بوده است.
ملخص الجهاز:
دربارۀ زندگی، شخصیت، اندیشهها و شعر سید حمیری سخنان متفاوت و متناقضی در کتب ادب و تاریخ نقل شده است که دسـتۀ زیادی از آنها به جلیلالقدر و بلندمرتبه بودن او و جـایگاه ادبی ویژهای که در عصر خود داشته است، تصریح دارد و بخشی از آنها شخصیت او را بهعنوان یک شیعۀ کاملاً مقیّد در هالهای از ابهام فرو میبرد؛ گرچه حقیقت احوال و مقامات سید در هالهای از افسانه، احساس، حبّ و بغض گم شده، تعصّب او بر دوستی اهل بیت و حمله به عدهای از بزرگان مخالفان شیعه و اعتقـاد وی به رجعت و بخشی از روایات که دربارۀ بادهنوشی او آمده است، موجب خصومت بسیاری از اهل سنّت با او شده است (رک: دایرة المعارف شیعه، 1368ش، ج 9: 458)؛ لذا در بحث دربارۀ زندگی و شخصیت او در این پژوهش سعی شده است روایات گوناگون و گاهی متناقض بررسی و تحلیل شود؛ با این هدف که حقایق زندگی و شخصیت سید حمیری بهعنوان یک شاعر برجستۀ شیعی روشنتر گردد.
دربارۀ جایگاه علمیسید نیز باید گفت هرکس با احتجاجاتی که سید در شعر خود وارد کرده و معانی و مفاهیم علمی که در شعر به آنها پرداخته است، آشنا باشد و مناظرات او را با بزرگان علمی هر دو گروه شیعه و سنّی بداند، به گامهای بلندی که او در فهم معنای عمیق کتاب خدا و دریافت فقه و سنّت شریف برداشته است، آگاه میشود و درمییابد که شخصیت او چگونه در دریای ولای اهل بیت جذب شده است.