خلاصة:
پژوهش پیش رو تلاش کرده است تا با استناد به سخنان غلامعلی حداد عادل دربارۀ ترجمه اش از قرآن کریم، این ترجمه را بررسی نقادانه نماید. برای این امر، ادعاهای مطرحشده توسط مترجم ذکر و سپس از دو دیدگاه نظری و عملی، اثبات شده است که او نتوانسته به بسیاری از اهداف و مقاصد ترجمهای خود دست یازد. مهمترین یافته های این پژوهش که محدود به بررسی ترجمۀ سورۀ بقره است، بهخوبی بیان میدارد که غلامعلی حداد عادل هرچند تلاش فراوانی در راستای ارائۀ یک ترجمۀ مفهومی از خود نشان داده، نه تنها منظورش از ترجمۀ مفهومی مشخص نشده که در مواردی بیشمار دست به دامان ترجمۀ لفظی و غیرمفهومی شده است. افزون بر این، وی برخلاف ادعایش، نتوانسته است از به کاربردن ساختارهای عربی یا واژگان کهن فارسی پرهیز یا در انتخاب معادل، یکسان عمل کند.
ملخص الجهاز:
تا اینجای مسئله، ما با مترجم همراهیم که ترجمه باید برای مخاطبین قابلفهم باشد - که البته در همین مورد هم بحث بسیار است که اکنون مجال آن نیست - اما ایشان چندین بار و با عناوین و عبارات مختلف بیان داشتهاند که ترجمهای مفهومی از قرآن ارائه داده است؛ مثلاً در پاسخ به سؤال مجلۀ رشد که: «حضرتعالی چه عنوانی برای شیوه ترجمۀ خود انتخاب میکنید؟»، با صراحت بیان میدارد که: «عنوان ترجمۀ مفهومبهمفهوم را بهکار میبرم.
با نگاهی گذرا به ترجمههای ارائهشدۀ حداد عادل، درمییابیم که مترجم برخلاف ادعایش، همیشه از تعابیر مفهومی استفاده نکرده و موارد فراوانی در ترجمهاش هست که از این امر عدول کرده است: - <أَمْ تُرِيدُونَ أَنْ تَسْأَلُوا رَسُولَكُمْ كَمَا سُئِلَ مُوسَى مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يتَبَدَّلِ الْكُفْرَ بِالْإِيمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ> (بقره، 108)؛ «یا مگر میخواهید همانطور که پیش از این از موسی چیزهایی خواستند شما هم از پیامبرتان چیزهایی بخواهید؛ هر که کفر را بهجای ایمان بنشاند، بیگمان از راه راست گم شده است.
توجهنکردن به زمان فعل در جملات شرطی در موارد بیشماری از ترجمۀ حداد عادل، زمان فعلهای شرطی بهصورت درستی ترجمه نشده که در اینجا به یک مورد از ترجمۀ سورۀ بقره اشاره میکنیم: - (بقره، 108)؛ «یا مگر میخواهید همانطور که پیش از این از موسی چیزهایی خواستند شما هم از پیامبرتان چیزهایی بخواهید؛ هر که کفر را بهجای ایمان بنشاند، بیگمان از راه راست گم شده است.