خلاصة:
از ادلۀ مهم اثبات دعوی، خصوصا در حوزۀ اموال در فقه امامیه و حقوق ایران، قاعدۀ ید است. در این مقاله کوشیدهایم به روش کتابخانهای اثبات کنیم، برخلاف آنچه برخی از فقها و حقوقدانان معتقدند، قاعدۀ ید در اعراض و انساب نیز علاوهبر اموال جاری میشود. ادلهای که این امر را اثبات میکند هم ادلۀ نقلی از جمله روایات و هم ادلۀ عقلی از جمله بنای عقلا است. بنابراین، همانطور که روایات و بنای عقلا میتواند اثباتکنندۀ قاعدۀ ید در اموال باشد، مثبت انساب و اعراض نیز میتواند باشد. همچنین، به دنبال وسعتبخشی به مفهوم انساب در فقه امامیه و حقوق ایران بودیم که در این صورت نسب بر مفاهیم مستحدثۀ شرعی و قانونی از جمله رحم مصنوعی یا رحم اجارهای نیز صدق میکند. در این صورت است که فقه امامیه با فنّاوریهای نوین پزشکی همراستا خواهد شد. همچنین، مواردی که قاعدۀ ید میتواند بر قاعدۀ فراش حاکم شود، از جمله اینکه با توجه به قرائن حالیه و مقالیه امکان اعمال قاعدۀ فراش نباشد نیز، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با توجه به نتایج این پژوهش، از لحاظ قانونی پیشنهاد میشود که مادۀ 35 قانون مدنی بدین شکل اصلاح شود: «تصرف به عنوان مالکیت دلیل مالکیت است و همچنین است در اعراض و انساب، مگر خلاف آن ثابت شود.»
One of the crucial reasons for proving a claim, especially in the field of property in Imami jurisprudence and Iranian law, is the Presumption of Possession rule. In this article, we have tried to prove expand the domain of this rule to genealogy and deviations using a library method. The arguments that prove this are both narrated arguments, including narrations and rational arguments, including the construction of reason. Therefore, just as narrations and the construction of reason can prove the rule of presumption of position in the property, we can also transmit the arguments to genealogy and deviations. Expanding the Presumption of Possession rule to the medical new technologies such as surrogacy and the artificial womb is also discussed. Also, in many cases that the Farash Rule cannot apply, the Presumption of Possession rule may apply. We proposed that Article 35 of the Civil Code amended as follows: " Possession by the title of ownership shall be taken as proof of ownership, and also in deviations and genealogy unless the contrary proved.
ملخص الجهاز:
بنابراين سؤال اصلي مقاله اين است که آيا اين قاعده در خصوص انساب و اعراض نيز قابليت اعمال را دارد يا خير؟ اگر معتقد به قابليت اعمال نباشيم ، فقط قاعدة يد مختص به اموال و مالکيت خواهد بود.
ايشان دراين باره مينويسند: « حث ديگر در مورد قاعدة يد اين است که مثلا در زوجيت يا نسب اگر بين دو نفر در مورد زن يا فرزندي ترافع و مخاصمه پيش آيد، آيا صرف وجود زن يا فرزند در منزل يکي از طرفين دلالتي بر رابطۀ زوجيت يا نسب بين صاحب منزل و فرد مذکور ميکند و اگر کار اختلاف به دادگاه بکشد ذواليد ميتواند به صرف داشتن يد از طرف مقابل (١٣٨٧، ج ١، ص ٥١ به بعد)، اگر وارد بحث شده باشند بسيار کوتاه و عمدتا مخالف جريان قاعدة يد در اعراض و انساب است .
توضيح مطلب آن که آيا اين روايت شامل مرافعه در مورد زن نيز ميشود؟ آيا صرف وجود زني در منزل يکي از طرفين دلالتي بر رابطۀ زوجيت بين صاحب منزل و فرد مذکور ميکند يا خير؟ مرحوم سيد بحرالعلوم معتقد است با وجودي که اطلاق قول امام صادق (ع ) در ذيل موثقه بن يعقوب : ومن استولي علي شئ منه فهو له » شامل اعراض نيز ميشود، اما بايد «شيء» در آن با ضمير مجرور به «من » به کالا برگردد.