خلاصة:
امروزه مخاطرات محیطی و مقابله با آنها از جمله مهمترین دغدغههای پژوهشگران در زمینه برنامه ریزی محیطی و مدیریت بحران می باشد. از میان این مخاطرات، پدیده سیل به عنوان یکی از پرخطرترین بلایای طبیعی است که در مدیریت بحران باید نگاه ویژه ای را به آن معطوف داشت. بنابراین اولویتبندی زیرحوضهها جهت اجرای عملیات آبخیزداری با نگاه مقابله با سیل و کنترل آن امری ضروری به نظر میرسد. در این تحقیق سعی شده تا حوضههای حوضه آبخیز گنجوان در استان ایلام جهت اجرای طرحهای آبخیزداری مقابله با سیلخیزی با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره الکتره اولویتبندی شود. برای این منظور حوضه آبخیز مورد مطالعه به پنج زیرحوضه ریزه وند، سرچم دههارون، سرپتک، سرتنگ بیجار و گنجوان تقسیم گردید. معیارهای مورد نظر جهت اولویتبندی شامل سنگشناسی، شیب، ارتفاع، بارش، کاربریاراضی و تراکم زهکشی میباشد. وزن معیارها بر اساس مدل آنتروپی آنها به دست آمده و با استفاده از مدل الکتره زیرحوضههای آبخیز در منطقه اولویتبندی، بررسی و سپس نقشهی اولویتبندی این زیرحوضهها تهیه شد. نقشهی اولویتبندی خطر سیل در منطقهی مورد مطالعه نشان می دهد که زیرحوضهی گنجوان با بیشترین پتانسیل سیلخیزی در اولویت اول و زیرحوضهی سرتنگ بیجار در اولویت دوم جهت اجرای طرحهای آبخیزداری مقابله با سیل قرار دارند.
Prioritization of Flood Risk in Ganjvan Watershed of Ilam Province Using ELECTRE MODELToday, environmental hazards and dealing with them is one of the most important concerns of researchers in the field of environmental planning and crisis management. Among these hazards, the phenomenon of flood is one of the most dangerous natural disasters that should be given special attention in crisis management. Therefore, prioritizing sub-basins for watershed management operations with a view to flood control and control seems necessary. In this research, an attempt has been made to prioritize the Ganjvan watershed basins in Ilam province to implement flood control management plans against floods using the multi-criteria Electre decision-making method. For this purpose, the studied watershed was divided into five sub-basins of Rizevand, Sarcham Deh Haroon, Sarpetak, Sartang Bijar and Ganjvan. Criteria for prioritization include lithology, slope, height, precipitation, land use and drainage density. The weights of the criteria were obtained based on their entropy model and using the Electre model of watershed sub-basins in the prioritization area, the study and then the prioritization map of these sub-basins was prepared. Flood risk prioritization map in the study area shows that Ganjvan sub-basin with the highest flood potential has the first priority and Sartang Bijar sub-basin in the second priority to implement flood control watershed management plans.The method used in this research can be a practical method to study and implement watershed management operations and flood control in the studied watershed and similar to this basin can be used. By performing watershed management and flood control operations in sub-basins located at the mentioned levels, in accordance with the priorities set by this method, while achieving the desired goals, it can have a direct impact on reducing the executive costs of projects.
ملخص الجهاز:
اولويت بندي خطر سيل در حوضه آبخيز گنجوان استان ايلام با استفاده از مدل الکتره فتح الله نادري- دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي گرايش مديريت محيطي، دانشگاه سيستان و بلوچستان ، زاهدان ، ايران بهروز ناصري ١- استاديار گروه مرتع و آبخيزداري، واحد ايلام ، دانشگاه آزاد اسلامي، ايلام ، ايران ياسم خان محمديان - دانشجوي دکتري علوم زيستي، دانشگاه ايلام ، ايلام ، ايران عماد سلامت - کارشناس ارشد ترويج و آموزش کشاورزي، دانشگاه کشاورزي و منابع طبيعي خوزستان ، ايران محمدتقي کوشا- کارشناسي ارشد منابع طبيعي، گرايش جنگلداري، دانشگاه ايلام ، ايلام ، ايران تاريخ دريافت : ١٤٠٠/٨/١٨ تاريخ بازنگري: ١٤٠٠/١١/١٧ تاريخ تصويب : ١٤٠٠/١١/٢٤ چکيده امروزه مخاطرات محيطي و مقابله با آن ها ازجمله مهم ترين دغدغه هاي پژوهشگران در زمينـه برنامـه ريزي محيطي و مديريت بحران است .
در اين تحقيق سعي شده تا حوضه هاي حوضـه آبخيـز گنجـوان در اسـتان ايلـام جهـت اجـراي طرح هاي آبخيزداري مقابله با سيل خيزي با استفاده از روش تصميم گيري چند معياره الکتـره اولويت بنـدي شود.
پرورش و همکاران (١٣٩٧) در تحقيق اولويت بندي عوامل مـؤثر بـر پتانسـيل 1 Scorzini & Leopardi سيل خيزي به کمک روش الکتره نوع ٣ و ضريب جريان سيلابي در زيرحوضه هاي آبخيز سرخون بندرعباس را انجام دادند.
با در نظر گرفتن نتايج حاصل از اين تحقيقات و همچنين خصوصـيات تأثيرگـذار بـر وقـوع سيل خيزي در منطقه ي موردمطالعه ، از تکنيک الکتره به منظور اولويت بندي زيرحوضه هاي آبخيز گنجوان اسـتان ايلـام نسبت به خطر وقوع سيل استفاده شده است .