خلاصة:
در ﺑﺎب اﺳﻼﻣﯽ ﺳﺎزی ﻋﻠﻢ، دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎ و ﺗﻠﻘﯽ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر دﯾﺪﮔﺎه آﯾﺖ اﷲ ﻣﺼﺒﺎح ﯾﺰدی درﻣﻮرد راﻫﮑﺎرﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻫﺪف: ﻫﺪف ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻃﺮح و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻌﯿﺎر ﻫﺎی ﻋﻠﻢ دﯾﻨﯽ از ﻣﻨﻈﺮ آﯾﺖ اﷲ ﻣﺼﺒﺎح ﯾﺰدی اﺳﺖ. روش: روش ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺟﻤﻊ آوری اﻃﻼﻋﺎت، از روش اﺳﻨﺎد و ﻣﺪارﮐﯽ) ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ای (و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ، از روش ﻋﻘﻠﯽ ـ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. دﺳﺘﺎورد ﻣﻘﺎﻟﻪ: اﺳﺘﺎد ﻣﺼﺒﺎح ﯾﺰدی ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﯽ دﯾﺪﮔﺎه ﻫﺎی) ﻣﻄﺮح و ﻣﻬﻢ (اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎب راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ ودﯾﻦ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ؛ ﺗﻌﺎرﯾﻔﯽ از ﻋﻠﻢ و دﯾﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس روش و ﺳﯿﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﺧﻮد ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ، و ﻣﺤﺪوده ﻫﺮ ﮐﺪام را روﺷﻦ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ. در زﻣﯿﻨﻪ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ و دﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف دﯾﻦ ﺳﻌﺎدت و ﮐﻤﺎل ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ، ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﺴﯿﺮ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ دﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد، دﯾﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. اﯾﺸﺎن در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دﯾﻦ و ﻋﻠﻢ را ﻣﺘﺬﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. و راﺑﻄﻪ ﻋﻠﻢ و دﯾﻦ را از ﻧﻮع) ﻋﻤﻮم و ﺧﺼﻮص ﻣﻦ وﺟﻪ (ﻣﯽ داﻧﻨﺪ. ﺗﻌﺎرض ﻣﯿﺎن ﻋﻠﻢ ودﯾﻦ را ﺗﻠﻘﯽ ﻧﺎ ﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ.
ملخص الجهاز:
( همان ، ص 165) 2ـ 2ـ معنای علم دینی از منظر استاد مصباح یزدی براساس تعاریف استاد از علم ودین : علم وظیفه شناخت پدیده ها و روابط میان آنها را بر عهده دارد؛ و دین، بیان نوع استفاده از علم به منظور دست یابی به سعادت واقعی انسان؛ رسالت دین، تبیین رابطه پدیده ها با کمال روح انسان است، ونحوه تعامل با پدیده های مادی و غیر مادی را ارزش گذاری می کند.
بنابراین: «علم مجموعه مسائلی تشکیل شده از موضوع و محمولند که موضوعات آن ها زیر مجموعه یک موضوع واحدند، و پاسخی برای اثبات یا نفی می طلبند» (مصباح یزدی، 1392، ص80) بنابراین تعاریف از علم و دین، علم وظیفه شناخت پدیده ها و روابط میان آنها را بر عهده دارد و دین بیان نوع استفاده از علم به منظور دست یابی به سعادت واقعی انسان، رسالت دین تبیین رابطه پدیده ها با کمال روح انسان است و نحوه تعامل با پدیده های مادی و غیر مادی را ارزش گذاری می کند.
بر اساس این مقدمه می توان علم دینی را به این گونه تعریف کرد (علمی است که مبانی عقیدتی و ارزشی دین را در سطوح مختلف خود مد نظر قرار می دهد و با آن ارزش ها مطابقت دارد، یا دست کم با آنها تنافی ندارد) درمقابل می توان علم غیر دینی را به این گونه تعریف کرد (نظریات علمی که برمبانی ضد دینی مانند: ماتریالیسم «انکار مجردات و انکارروح مستقل از بدن مبتنی اند» یا روش ها و رفتارهایی را پیشنهاد می کنند که با باورها یا ارزش های دینی ناسازگار یا در تضادند) تنافی داشتن علم با باورهای دینی یعنی: (هستی را مساوی باماده، وزندگی انسان را محدود در این جهان دانستن).