خلاصة:
با سقوط ساسانیان توسط اعراب و پیشروی آنها به درون ایران و میان رودان، برخورد بین آنها و ترکان ناحیه امری اجتناب ناپذیر
بود. فتوحات آنها طی دو مرحله انجام گرفت، در مرحله اول تا بلخ و در مرحله بعد، عمده فتوحات توسط قتیبۀ بن مسلم باهلی
(٩٦ _ ٨٦. ه) صورت گرفت که میان رودان به قلمرو اسلامی افزوده و عنوان ماوراءالنهر را به خود گرفت. نواحی اطراف جیحون
و سیحون بارها، به دلیل نبود انسجام سیاسی و حکومتی در منطقه، بین دولت های مستقل و نیمه مستقل دست به دست شد و
امارت سلسله های مختلفی را به خود دید. در بین سلسله هایی که از قرن ٣. ه در ایران پا به عرصه وجود گذاشتند، غزنویان
ازجمله سلسله هایی بود که از غلامان ترک دولت سامانی نشئت گرفته و باقدرت گرفتن آلپتگین در ٣٥١. ه در غزنه فرمانروایی
خود را آغاز کرد. بعد از او سبکتگین با اعلام وفاداری به دربار سامانی، در این سلسله اعلام حضور کرده و با شایستگیهایی که
داشت توانست منشور حکومتی برای چند شهر دیگر را گرفته و پایه های حکومت غزنویان را استحکام بخشد. عصر محمود غزنوی
_ بعد از بحرانی که از مرگ پدر به وجود آمده بود _ با اعلام وفاداری به بخارا توانست شروع یک امپراتوری گسترده را رقم بزند،
بطوریکه وی با شایستگیهایی که در خود میدید و شناختی که از مناطق خراسان و ضعف دربار سامانی داشت توانست خود را
از یوغ آنان خارج ساخته و ادعای حکومتی خود را اعلام نماید. او پس از تثبیت موقعیت خود در اکثر شهرهای متصرفه، به دربار
خلافت عباسی اعلام وفاداری کرد و با پذیرش آئین سنت، آن را ابزاری برای پیشبرد اهداف و دستاوردهای خود ساخت، چراکه
اغلب لشکرکشیهای خود را بانام جهاد توجیه میکرد و با حمایت دربار خلافت توانست از دین استفاده ابزاری برای گسترش
قلمرو نماید. با همه این تفاسیر، امپراتوری غزنوی عنوان گسترده ترین امپراتوری در دنیای شرق اسلام را به خود اختصاص داد
که در بسط دین و فرهنگ اسلامی نقش مهمی را ایفاء نمود.
With the fall of the Sassanids by the Arabs and their advance into Iran and the Middle River, the clash between them and the Turks of the region was inevitable. Their conquests were carried out in two stages, in the first stage up to Balkh and in the next stage, most of the conquests were carried out by Qutiba bin Muslim Bahli (96-86 AH), who added Mian-Rudan to the Islamic territory and took the title of Trans-Nahar. Due to the lack of political and governmental cohesion in the region, the areas around Jihun and Sihun changed hands many times between independent and semi-independent governments and saw the emirate of different dynasties. Among the dynasties from the 3rd century. came into existence in Iran, the Ghaznavids were among the dynasties that originated from the Turkish slaves of the Samanid state and took Alpetgin by force in 351. He started his rule in Ghazna. After him, Sabkatgin declared his loyalty to the Samani court, announced his presence in this dynasty, and with his merits, he was able to get government charters for several other cities and strengthen the foundations of the Ghaznavid government. Asr Mahmud of Ghaznavi - after the crisis caused by the death of his father - by declaring loyalty to Bukhara, he was able to mark the beginning of a vast empire, so that he was able to use the qualifications he saw in himself and the knowledge he had of the regions of Khorasan and the weakness of the Samani court. He removed himself from their yoke and declared his government claim. After establishing his position in most of the occupied cities, he declared his loyalty to the Abbasid Caliphate and by accepting the Sunnah, he made it a tool to advance his goals and achievements, because he often justified his campaigns in the name of Jihad, and with the support of the Caliphate, he was able to Use religion as a tool to expand the territory. With all these interpretations, the Ghaznavid Empire took the title of the most extensive empire in the Eastern Islamic world, which played an important role in the development of Islamic religion and culture.
ملخص الجهاز:
خراسان همواره ثروتمندترين ايالت ايران بود و سرحدات رودهاي سيحون و جيحون هم مادامي به عنوان مرزهاي سياسي، حامي و مدافع منطقه در مقابل تهاجم اقوام بيابان گرد ميشدند و نيروي نظامي اين ناحيه همواره از افراد زبده اي تشکيل ميشد که يا به صورت مهاجر يا متحد يا اسير در اين منطقه حضورداشته و نقش مهمي را در تحولات سياسي و نظامي ما او را ايفا ميکردند که بعدها ما شاهد حضور عناصر اين چنيني _ ترکان که به صورت داوطلب يا اسير وارد جهان اسلام شدند _ در خلافت اسلامي و دربار عباسي هستيم ؛ بنابراين اين عوامل ، ناحيه ماوراءالنهر را ازلحاظ اقتصادي، سياسي و نظامي براي دولت هاي مستقر در ايران و آسياي مرکزي حائز اهميت به سزايي کرده بود.
در عصر سامانيان و طاهريان ، همپايه مرو و هرات گشته و وسعتي برابر با وسعت بخارا پيداکرده بود که به بخش هاي شهر و شهرستان و حومه تقسيم ميشده و دورتادور آن حصار داشته ، امروزه باقيمانده اين گستره به شهر مزار شريف در افغانستان امروزي ختم گرديده است (بارتولد: ١٣٦٦، ج ١، صص ١٧٠ _١٩٦) خ ) سمرقند؛ از سمرقند به عنوان يک شهر باستاني نام ميبرند بطوريکه زمان ورود قتيبه به آنجا (قرن ١.
گفته شده بعد از سقوط هخامنشيان تا قبل از ورود اسلام ايالات اين منطقه به صورت حکومت هاي محلي و دولت هاي نيمه مستقل و تحت تبعيت حکومت هاي وقت به حيات سياسي خود ادامه ميدادند و هر ايالت امراي جداگانه اي براي خود داشته است .