خلاصة:
با روی کار آمدن آل بویه و بهسبب برقراری امنیت نسبی، رشد چشمگیری در همهی
زمینههای علمی و فرهنگی حاصل آمد. علم بهعنوان نهادی اجتماعی از پشتوانهای حکومتی
برخوردار شد. چنانکه دانشمندان مسلمان» تواناییها و مهارتهای خود را در ساخت ابزارهای
علمی و خصوصا لوازم مورد نیاز جهت رصد و محاسبات نجومی مرهون حمایتهای مادی و
معنوی بویهیان بودند. باز گذاشتن فضای فکر و اندیشه و رای مذهب و سیاست و خصوصا نبود
تعصّب بیجا از نقاط قوّت این حکومت ایرانی و شیعی بود که زمینهساز شکوفایی انواع دانش
در دربار دیلمی و فزونی گرفتن آثار دانشمندان و تالیفات ایشان شد. طوریکه علوم نظری و
کاربردی به موازات هم پیش میرفت. این دوره از پربارترین اعصار علم و تمدّن اسلامی به شمار
میرود و در واقع نمودار و گواه برتری و تفوّق تفکر آل بویه در رویهی مسامحت و سازگاری
است. بخشی از گفتار حاضر به معرفی دانشمندان مبرّز و سرآمد آل بویه در حوزهای علوم دقیق
(خصوصا ریاضیات و نجوم) و خدمات ارزندهی ایشان به دنیای علم میپردازد و بخش دیگر به
آثار علمیء سازههای نجومی و مهندسی» رصدخانهها و ابزارها وصنایعی که در جهت پیشبرد اهداف عمرانی و جنگی ساخته میشد» مختصر اشارهای میکند.
ملخص الجهاز:
بخشی از گفتار حاضر به معرفی دانشمندان مبّرز و سرآمد آل بویه در حوز های علوم دقیق (خصوصا ریاضیات و نجوم ) و خدمات ارزنده ی ایشــان به دنیای علم می پردازد و بخش دیگر به آثار علمی ، ســازه های نجومی و مهندسی ، رصدخانه ها و ابزارها و صنایعی که در جهت پیش برد ۱.
عضدالدوله به ریاضیات علاقمند بود و ریاضیدانان آن روزگار را اکرام می کرد و ایشان نیز هدایای فاخری در این زمینه به او تقدیم می داشــتند؛ از جمله ابواسحاق ابراهیم بن هلال بن ابراهیم بن زهرون صابی ، کاتب معروف دربار آل بویه که در شــعر و نثر بلیغ بود و در علوم ریاضی مخصوصا هندســه و هیئت ید طولایی داشت ، به مناسبت جشن مهرگان ، اسطرلاب ، زیج و اشیاء دیگری را به انضمام قطعۀ شعر زیر به او هدیه کرد (فقیهی ، ۱۳۷۳: ۱۰۰؛ ثعالبی ، بی تا: ۵۶/۲): أهدی إلیــک بنو الآمال واحتفلوا فی مهرجــان جدید أنــت مبلیه ً ً لکن عبــدک ابراهیــم حین رأی علو قــدرک عــن شــی ء یدانیه ً لم یرًض بالأرض مهداةً إلیک فقد أهدی لک الًفلک ً الأعلی بما فیه ۱ در نتیجه تمامی این اهتمام های ویژه به علم و عالمان ، علوم طبیعی و فلســفی که رو به مرگ بود بار دیگر در زمان بویهیان إحیا شــد و بازار علم که به کســادی گراییده بود از نو رونق گرفت .