خلاصة:
سعدی نه تنها در میان فارسیزبانان، بلکه از نگاه فرهیختگان ملل دیگر، بهجهت نگاه صمیمانه و مشفقانه و انسانی به نوع آدمی، اندیشههای والا و ارزشمند و جامع و نیز جایگاهش بهعنوان یک شاعر و نویسندۀ توانا و جامعالاطراف؛ بهعنوان یکی از بزرگترین شاعران جهان بهشمار میآید، از اینرو بازخوانی و تعمق در آثار برجستۀ ادبی او میتواند آگاهیبخش و مفید باشد. چنانکه مثلا سعدی در متن جدال با مدعی، مسئلۀ مهم فقر و ثروت را موضوع سخن قرار داده و برخلاف همیشه که با قاطعیت و جدیت از فقرا جانبداری میکند، اینبار، از توانگری و توانگران دفاع میکند. در این داستان نمایشنامهوار، همگی شخصیتهای آفریدۀ ذهن خود سعدی هستند که به زیبایی، میکوشند زوایای مختلف مسئله فقر و ثروت و معایب و محاسن اخلاقی توانگران و درویشان را برای تفهیم و آموزش بهتر، بهشکلی اغراقآمیز، به خوانندگان گلستان نشان دهند. در ادامه مقاله بهگونه مبسوط به چگونگی این امر پرداخته شده است.
ملخص الجهاز:
بازخوانی صورت و معنا در جدال سعدی با مدعی گلستان دکترمحمدرضاامینی چکیده سعدی نه تنها در میان فارسیزبانان، بلکه از نگاه فرهیختگان ملل دیگر، بهجهت نگاه صمیمانه و مشفقانه و انسانی به نوع آدمی، اندیشههای والا و ارزشمند و جامع و نیز جایگاهش بهعنوان یک شاعر و نویسندۀ توانا و جامعالاطراف؛ بهعنوان یکی از بزرگترین شاعران جهان بهشمار میآید، از اینرو بازخوانی و تعمق در آثار برجستۀ ادبی او میتواند آگاهیبخش و مفید باشد.
در بیت بعد هم برای تأکید بر بیاهمیتی کار مدعی، از همان آغاز بیت، فرایندهای ادبی پیدرپی را در حمله به مدعی بهکار برده است: تو کی به دولت ایشان رسی که نتوانی, جز این دو رکعت وآن هم به صد پریشانی (همان) البته طبیعی است که بررسی دقیق اینگونه تشریح تفصیلی و فنی سراسر متن جدال سعدی، بیشتر با محیط درس و دانشگاه تناسب دارد و عموم خوانندگان سعدی بدون نیاز به آگاهی از این شبکههای پیچیدۀ زبان شعر، بهصورت طبیعی، زیبایی و ظرافت سخن را بهطورکلی درک میکنند و تأثیر میپذیرند، کما اینکه خود شاعر نیز غالباً ممکن است بر این فرایندها آگاهی نداشته و فقط بهصورت طبیعی و با قریحه و ذوق شخصی خود فیالبداهه آنها را سروده باشد و همانطورکه قبلاً گفته شد؛ تشریح این نکتههای باریک در صورت متن ادبی، کار منتقد ادبی و هنری است؛ که البته ترویج تحلیلهای صحیح وی میتواند در درازمدت، به تقویت و غنای فرهنگ ادبی و عمومی در جامعه کمک کند.