خلاصة:
در این مقاله مؤلف به بررسی و نقد نظریات ارائه شده دربارهء قدمت دو نسخهء خطی شاهنامه فردوسی،یکی نسخهء خطی موزهء بریتانیا و دیگری نسخهء کتابخانهء ملی فلورانس،میپردازد. وی ضمن نقد نظر محمد تقی دانشپژوه دربارهء تاریخ نسخهء موزهء بریتانیا تأکید میکند که این نسخه پیش از 675 ق کتابت شده است،زیرا اوراق اسقاط شدهء آن به خط کاتب دیگری از روی نسخهای متعلق به 675 ق کتابت شده است.دربارهء نسخهء فلورانس نیز از دید متنشناسی انتقادی شاهنامه به بررسی نسخه و نقد دیدگاه دکتر عزیز الله جوینی دربارهء قدمت آن میپردازد. بنابر تحقیقات وی نسبت و حد حدود دستخوردگیهای کلی و جزئی موجود در متن نسخهء فلورانس در نسبت با نسخههای معتبر قدیمی شاهنامه و نسخههای متأخر سدههای نهم و دهم بسیار زیاد است،از جمله ضبطهای مخدوش از قبیل ابیات و روایات مسلما الحاقی و یا اسقاط شده از نسخه و کاربرد لغاتی که با مدعای تاریخی دستنویس همخوانی ندارد.
ملخص الجهاز:
"بدین ترتیب به اعتقاد من،همچنانکه در پانوشت مقالهء«نسخهای نویافته از شاهنامه» در سال 0731 نیز بدان اشاره کردم،اصل دستنویس موزهء بریتانیا را که بالغ بر 385 صفحه میشود باید نسخهای فرض کرد که نه در 576 ق که در سنهای که مسلما متقدم بر 576 ق بوده، کتابت شده است،به چند دلیل: اولا:در میان همهء نسخههای شناخته شدهء شاهنامه، رسم الخط اصل دستنویس موزهء بریتانیا واجد کهنهترین شیوهء نگارش و نقطه گذاری حروف است؛ ثانیا:باید زمانی بالنسبه طولانی از تاریخ استنساخ آن گذشته باشد تا در زمان کاتب دوم که مسلما پس از 576 ق بوده، اما به دلایلی نباید زیاد هم از این سنه دور باشد،به تدریج، اوراقی از آغاز،میانه و انجام نسخه ساقط شده باشد؛ و ثالثا:بررسی دقیق متن شاهنامه در اوراق اسقاط شده که بالغ بر 0002 بیت میشود و مقابلهء نوع موارد مخدوش و سالم آن با نسخههای معتبر دیگر،نشان میدهد که متن اصلی نسخهء موزهء بریتانیا حتی از مادر نسخهء اوراق اسقاط شده نیز که مورخ 576 ق است،به مراتب پیراسته تر و منقحتر است.
پس این نسخه از کهنترین نسخهها نیست»8اول بر این حقیقت مسلم تأکید میکنم که نویسندهء این سطور به تقدم فضل حضرت استاد زنده یاد دانشپژوه و دانشمند گرامی و کم نظیر، ایرج افشار،در عرصهء نسخهشناسی بر همهء اقران و به طریق اولی به فضل تقدم این دو بزرگوار در زمینهء نسخهشناسی و کتابشناسی شاهنامه اعتقاد راسخ دارد؛سپس میگویم دو ماه قبل از کنگرهء هزار مین سال تدوین شاهنامه یعنی در مهرماه سال 9631 و یک سال پیش از نوشتن مطلب دربارهء نسخهء نویافتهء شاهنامه(سیمرغ)که چنانکه پیشتر آمد در پانوشت آن به«کذا فی منقول عنه»در کتبیهء اوراق اسقاط شدهء نسخهء موزهء بریتانیا نیز به تفصیل اشاره کردم، یک بار استاد زنده یاد محمد تقی دانشپژوه را در راهروی مؤسسهء مطالعات و تحقیقات فرهنگی(پژوهشگاه علوم انسانی فعلی)زیارت کردم."