خلاصة:
تقی ارانی به عنوان یکی از شخصیتهای تأثیرگذار در جریان روشنفکری ایرانی بخشی از نیروهای اجتماعی ایران در دورهی پهلوی را فعال کرد. گروه او متشکل از دانشجویان و افراد تحصیل کرده بود که بعدها به گروه 53 نفر مشهور شدند. اندیشههای او همواره بین طیفهای مختلف جریان روشنفکری مورد مناقشه بوده است. مقالهی حاضر با توصیفی اجمالی از زندگانی و اقدامات سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی ارانی، اجمالا و به صورت کلی به بخشی از آرا و اندیشههای وی خواهد پرداخت. همچنین نسبت این اندیشهها و شرایط داخلی و خارجی ایران در دورهی پهلوی اول را بیان و از این باب به سمت نقادی پیش خواهد رفت. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به موضوع مورد نظر پرداخته است. از جمله نتایج حاصل شده از این پژوهش شناخت ریشههای اجتماعی و فکری طیف سوسیالیست جریان «چپ» در ایران است.
ملخص الجهاز:
"3 نتیجه گیری قانون البسه متحدالشکل در مازندران (1307ش) از همان ابتدای دوره پهلوی اول بدون توجه به اقدامات حکومت در راستای نوسازی این استان با استقبال مردم مواجه شد و بیشتر اقشار جامعه به خصوص دانش آموزان و کارمندان با آن موافق بودند که به دلیل قدرت حکومت در نهادهای آموزشی و دولتی و سازماندهی بهتر این اقشار بود؛ لذا جشن ها و محافل متنوعی با حضور بازرگانان، معلمان و حتی روحانیون برپا گردید و ضرورت انجام این اقدام اعلام میشد.
جریان «چپ» در ایران اگرچه متأثر از تحولات سیاسی ـ اجتماعی روسیه در ابتدای قرن بیستم شکل گرفت اما جریانهای فکری و اجتماعی مارکسیستی و سوسیالیستی در اروپای غربی نیز تأثیر چشمگیری بر این جریان در ایران داشته است.
اغلب کتب و پژوهشهایی که دربارهی 53نفر نگاشته شده است، نظیر فرقه جمهوری انقلابی ایران و گروه ارانی(1387)، ارانی فراتر از مارکس(1382)، پرونده 53نفر(1372)، ارانی در آینة تاریخ، در پی آن بودهاند تا چگونگی و چرایی کشف و بازداشت گروه ارانی و اعضای آن در عصر رضاشاه را بیان و از این باب اتهاماتی را متوجه شخص،گروه و یا طیفی از جریان «چپ» کنند.
به بیان دیگر در چنین شرایطی که کوچکترین اقدام ناسازگار سیاسی از طرف حکومت رصد و در نطفه خفه میشد، ارانی جهت ترویج عقاید و اندیشههای ماتریالیستی بهترین کار را تمرکز بر فعالیت علمی میدانست و در صدد آن بود که با معرفی و توضیح مظاهر صنعتی جدید و اندیشههای مادی توجه مخاطب ایرانی را به این امور جلب کند."