خلاصة:
یکی از عوامل انتقال فرهنگ و تمدن ایرانی به جهان اسلامی در قرون نخستین اسلامی نخبگان ایرانی بودند که چشمپوشی از
مطالعه آنها خطایی بزرگ در شناخت تاریخ ایران و اسلام خواهد بود. هرمزان سردار بزرگ یزدگرد سوم یکی از این افراد بود که
در تحولات سیاسی، نظامی و فرهنگی شامگاه عهد ساسانی و اوایل دوره اسلامی نقشآفرین شد. در مقاله حاضر ضمن بررسی
حیات سیاسی هرمزان کارنامه وی در انتقال عناصر فرهنگ ایرانی به تمدن اسلامی مورد بحث قرار میگیرد.
ملخص الجهاز:
"33 خبر دیگری را نیز ابن سعد نقل کرده است مبنی بر این که عمر در یک نظرخواهی چگونگی تدوین دیوان را خواستار شد، حضرت علی علیهالسلام که در جلسه حاضر بود و فرمود هر چه را نزد تو آوردند، بدون اینکه ذرهای از آن نگهداری شود، بین مردم تقسیم کن، عثمان نیز نظر خود را که مبتنی بر شمارش اموال بود، ارائه کرد و در پایان ولید بن هشام بن مغیرة نیز از سفر خود به شام و مشاهدهی تقسیم اموال میان ساکنان آنجا سخن گفت و سرانجام عمر با جمعبندی نظرات حاضران دستور تدوین دیوان ضبط اموال را داد.
47 با وجود اختلاف در زمان وقوع و افراد دخیل در وضع تاریخ که سالهای شانزدهم تا هجدهم هجری قید شده، اگر بخواهیم در خلال این سالها نقش هرمزان را تعیین کنیم، باید به تاریخ فتح شوشتر و اعزام هرمزان به مدینه اشاره کنیم که این موضوع را تا سال بیستم هجری48 ذکر کردهاند و با مقایسه و توجه به تاریخهای وضع «تاریخ هجری» میتوان به نقش هرمزان پیبرد و او را از جمله افرادی دانست که طرف مشورت عمر قرار گرفتهاند، اما این سؤال که نظر هرمزان پذیرفته شده یا نه، با ارائه نظر حضرت علی علیهالسلام در مورد وضع تاریخ براساس هجرت پیامبر صلیاللهعلیهوآله منافات ندارد، زیرا حضرت مبدأ را پیشنهاد کرد نه تقویم تاریخ را، و به استناد روایت بیرونی؛ هرمزان گفت: «ما را حسابی است که به آن ماه روز گوییم."