خلاصة:
مدعای مقاله این است که اگر علم مدرن طبق انتقادات وارده، دارای هویتی فرهنگی و تاریخی و مقطوع از عقل و وحی است، پس علم دینی نیز با مرجعیت عقل، وحی و تجربه، و بازخوانی فرهنگ و تمدن و تاریخ اسلامی قابل طرح است. همچنین اگر علم دینی امکان تحقق دارد، علم ارتباطات دینی نیز قابل تامل است. در نهایت، با تحقق علم دینی و علم ارتباطات دینی، زمینه شکل گیری جامعه دینی فراهم می شود. از یافته های این پژوهش، ابتنای تحقق علم ارتباطات دینی بر تولید علم دینی، و ابتنای تحقق جامعه دینی بر علم ارتباطات دینی و علم دینی است. همچنین به سیره ارتباطی رسول اکرم صلی الله علیه و آله به عنوان نمونه ای محقق از ارتباطات دینی بین فردی استناد شده است که قابلیت استخراج اصول و مبانی علم ارتباطات دینی را داراست. در این پژوهش، از روش ساختارشکنی و واکاوی دریدا استفاده می شود و جمع آوری داده ها نیز به شکل اسنادی است.
ملخص الجهاز:
"بخش دوم: بازخوانی علم دینی و ارتباطات دینی با ظهور پستمدرنیسم و نحلههای مختلف آن مبنی بر اینکه علم مدرن یکی از تفسیرهای ممکن از جهان است و تنها تفسیر نیست، و با فروریختن هیمنه علم مدرن، و سیطره رویکردهای غیرکمی به علم ارتباطات، زمینههای حضور علم دینی که تاکنون با برچسب غیرعلمی بودن طرد میشد، فراهم گردید؛ اگرچه برای تحقق علم دینی، باید از مفروضههای مدرن و پستمدرن علم بگذریم؛ زیرا علم دینی و معنوی با تفسیر دیگری از علم سازگار است که فراتر از دنیای مدرن و اندیشههای پستمدرن، امکان بروز و حضور مییابد.
اگر دین تبیین علمی خود را براساس دیدگاههای پستمدرن و با استفاده از بنیانهای معرفتی آن سازمان دهد، بهظاهر فاصله بین دو حلقه معرفت دینی و معرفت علمی برداشته میشود و علم دینی به تبیین پدیدههای هستی، از جمله دین میپردازد؛ لکن این تبیین، تنها بهعنوان یکی از تفاسیر ممکن در عرض دیگر تفاسیر متقابل و گاه مخالف قرار میگیرد، بدون اینکه دلیل و معیاری برای توزین و داوری بین آنها باقی مانده باشد.
بر مبنای اندیشههای پستمدرن، حضور دین یا دیگر حلقههای معرفتی و فرهنگی، نظیر اسطوره، ایدئولوژی، فلسفه، یا اقتدار در ساختار معرفت علمی تنها به این دلیل است که علم، ارزش جهانشناختی و بهتعبیر بهتر، ارزش کشف و واقعنمایی خود را از دست میدهد و به صورت دانشی ابزاری در یکی از سطوح نازله فرهنگ بشری قرار میگیرد.
» (کلینی، 1365، ج 2، ص 671) اینگونه برخورد، به دیگران نیز توصیه شده است، بدین ترتیب، «یکی از سنتهای پیامبر این است که هرگاه با عدهای صحبت میکنی، در میان آنها تنها به یک نفر معین توجه ننمایی؛ بلکه همه را مورد توجه خود قرار دهی."