Abstract:
آزادی اجتماعات ازجمله آزادیهای اساسی بشری و حقی طبیعی است که به هر فرد این توانایی را میدهد تا در تعیین سرنوشت سیاسی و اجتماعی جامعه خویش مؤثر باشد و بتواند مطالبات و سخنان خود را با سایر افراد در اجتماعات به گوش زمامداران برساند. لذا یکی از جلوههای بارز مشارکت همگانی، تجمعات افراد است که مردم از طریق آن بهصورت مدنی و مسالمتآمیز، خواستهها، مطالبات و اعتراضات خود را بیان میکنند. این حق ـ آزادی ازجمله آزادیهایی است که بهعنوان حق طبیعی مورد شناسایی بینالمللی قرار گرفته است. با توجه به اینکه این آزادی نقش اساسی و مهمی در برآورده ساختن دیگر حقوق و آزادیهای بشری بالاخص آزادیهای سیاسی مانند حق تعیین سرنوشت سیاسی، آزادی بیان، آزادی تشکیلات، انتخابات آزاد و حق رأی دارد، میتوان آن را یکی از حقهای بنیادین افراد بهشمار آورد. با درنظرداشتن این واقعیت که بسیاری از حقها و آزادیها مطلق نبوده و دارای محدودیتهایی در جامعه هستند، آزادی اجتماعات نیز با محدودیتهایی ازجمله مسالمتآمیزبودن روبهروست. همچنین اطلاعدادن جهت برگزاری اجتماعات یا اخذ مجوز از دیگر چالشها و موانعی است که در این آزادی برای افراد متصور است. از سوی دیگر در این مقاله، آزادی اجتماعات در حقوق ایران مورد بررسی قرار گرفته و بهطور ویژه به چالشهای تحقق این آزادی در حقوق ایران ازجمله مسالمتآمیزبودن، مخلنبودن به مبانی اسلام، عملکرد نهادهای ذیربط و اخذ مجوز، با توجه به موازین بینالمللی پرداخته خواهد شد.
This article, first studies the importance of freedom of assembly as a fundamental and natural freedom which provides effective and meaningful participation in society for all citizens. The article then reviews the elements of freedom of assembly, such as peaceful assemblies and the need for permission by authorities and it examines the Iranian law which provides more restrictions including religious criteria for assemblies. Finally, it is concluded that states shall provide grounds for the recognitions, guarantees and protection of freedom of assemblies in their legal system so that citizens can benefit from this fundamental freedom.
Machine summary:
در این مقاله، مؤلفههای مسالمتآمیزبودن اجتماعات شامل عدم حمل سلاح و منع بیان تنفرآمیز و منع تحریک به خشونت و نیز لزوم یا عدم لزوم اخذ مجوز برای اجتماعات در نظام بینالملل حقوق بشر تبیین میشود و سپس چالشهای این موضوعات در حقوق ایران مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
حال با ارائه سیری اجمالی از سیستم حقوقی ایران که بیش از این، قوانین و مقرراتی راجع به اجتماعات ندارد، چند سؤال اساسی پیش میآید: آیا در سیستم حقوقی ایران بین اصل 27 قانون اساسی که مجوز را برای اجتماعات لازم نمیداند و قانون فعالیت احزاب که مجوز را لازم میداند، تعارض وجود دارد؟ درصورت مثبتبودن پاسخ، این تعارض به چه صورت قابلحل است؟ آیا افزودن قیودی افزون بر اصل 27 قانون اساسی برای اجتماعات، اقدامی خلاف قانون اساسی نیست؟ واگذاری تشخیص یک امر دینی بر عهده یک نهاد غیردینی چگونه قابلتوجیه است؟ تعارض بین سیستم حقوقی ایران و نظام بینالملل حقوق بشر که ایران جزو متعهدین به میثاق حقوق مدنی و سیاسی است به چه صورت حل میشود؟ پاسخ به تمامی این سؤالات در این مقاله نمیگنجد اما آنچه مسلم است، رویه کنونی وزارت کشور که اخذ مجوز را برای هر اجتماعی لازم میداند بر خلاف اصل 27 قانون اساسی است.
این واقعیت هنگامی تقویت میشود که آزادی اجتماعات در ماده 6 این قانون، ذیل عنوان حقوق گروهها آمده است و همچنین در صدر ماده 32 آییننامه قانون فعالیت احزاب، این گروهها هستند که موظفاند شرایط اخذ مجوز را رعایت کرده و تعهدات مربوط به عدم حمل سلاح و مخلنبودن به مبانی اسلام و سایر شرایط را تقدیم وزارت کشور نمایند.