Abstract:
مسئله «حق» یکی از مسائل مهم و شایع عصر ماست؛ عصری که «عصر حق» نام گرفته. این مسئله از مسائل عمده و اساسی علوم سیاست، اخلاق و حقوق به شمار میآید.
اما تحلیل درست مسئله «حق» فرع بر تعیین دقیق معنای آن از میان معانی گستردهاش در لغت و اصطلاحات علوم گوناگون است، و آنچه در این مباحث از لفظ «حق» اراده میشود، معنای آن در ترکیب «حق داشتن» است، نه «حق بودن».
همچنین مباحث گوناگونی درباره «حق» قابل طرح است؛ مانند منشا حق انسانها در میان موجودات صاحب حق، معنای «حق»، ماهیت حق، تلازم حق و تکلیف، و اطلاق و نسبیت حق.
این نوشتار پس از ذکر معانی لغوی و اصطلاحی «حق» و تبیین معنای مورد نظر، در صدد تعیین ماهیت حق از میان مباحث مذکور است و حق را دارای ماهیتی دوگانه ـ یعنی تکوینی و اعتباری ـ میداند.
Machine summary:
"الثانیة (بیروت، دارالعلم للملایین، 1399)، الجزء الرابع، ص 1460ـ1461 / ابوعبدالرحمان الخلیل بن احمد الفراهیدی، کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی (قم، دارالهجرة، 1405)، الجزء الثالث، ص 6 / ابوهلال العسکری، معجم الفروق اللغویة (قم، جامعه مدرسین، 1412)، ص 193ـ194 / احمدبن فارس بن زکریا، معجم مقاییس اللغة، تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون (قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404)، المجلد الثانی، ص 15 و 19 / ندیم مرعشلی و أسامة مرعشلی، الصحاح فی اللغة و العلوم: تجدید صحاح العلامة الجوهری و المصطلحات العلمیة و الفنیة للمجامع و الجامعات العربیة (بیروت، دارالحضارة العربیة، 1974)، ج 1، ص 281 / اسماعیلبن عباد، المحیط فی اللغة، تحقیق محمدحسین آلیاسین (بیروت، عالمالکتب، 1414)، ج 2، ص 286ـ288 / احمد رضا، معجم متن اللغة: موسوعة لغویة حدیثة (بیروت، دار مکتبة الحیاة، 1377ق)، المجلد الثانی، ص 133 / مجدالدین محمدبن یعقوب الفیروزآبادی، القاموس المحیط (بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412)، الجزء الثالث، ص 322ـ323 / ابوالقاسم الحسینبن محمد الراغب الاصفهانی، المفردات فی غریبالقرآن، ط.
در واقع، وقتی عقل صاحب حق را با موجود دیگری بسنجد و رابطه فعل او را از جهت تأثیر و تأثراتی که با دیگران دارد در نظر بگیرد، در صورتی که انجام فعل را با موانعی 2 مواجه ببیند و یا دستیابی به ـ مانند اینکه حق مالکیت موجب میشود که دیگران بدون اذن مالک در آن ملک تصرف نکنند، با اینکه گزینههای مفروض برای دیگران، دخالت و عدم دخالت بوده و با حق مالک این گزینه دو وجهی محدودتر شده است."