Abstract:
تالشی از زبانهای ایرانی شمال غربی است کـه در کرانـه هـای جنـوب غربـی دریـای خـزر، از سفیدرود در جنوب تا لنکران جمهوری آذربایجان در شمال، متـداول اسـت و بـه سـه گـویش شمالی، مرکزی و جنوبی طبقه بندی میشود. از منظر ریشه شناسی، زبانهـای ایرانـی بـه ویـژه تالشی کمتر مورد مطالعه قـرار گرفتـه انـد. ارتبـاط تـاریخی زبـانهـا از طریـق پـژوهش هـای ریشه شناسی بیشتر و بهتر درک میشود. در این مقاله تعدادی از واژههای تالشی ریشه شناسی شدهاند. این واژهها براساس تلفظ رایج آنها در گویش تالشی مرکـزی طـولارود - کـه یکـی از نویسندگان این مقاله گویشور آن است - آورده شدهاند. برابر واژه در دیگر گویش های تالشی نیز ذکر شدهاست . در ریشه شناسی سعی شدهاست هم ریشه واژه در دیگر گویش های ایرانی گـروه شمال غربی، به ویژه تاتی یا آذری که بیشترین نزدیکی را با تالشی دارند نیز آورده شود.
Machine summary:
بررسی ریشه شناختی چند واژة تالشی دکتر مهدی کارگر٭ استادیار فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا بهزاد چراغی جولاندان کارشناس ارشد فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آستارا چکیده تالشی از زبانهای ایرانی شمال غربی است کـه در کرانـه هـای جنـوب غربـی دریـای خـزر، از سفیدرود در جنوب تا لنکران جمهوری آذربایجان در شمال، متـداول اسـت و بـه سـه گـویش شمالی، مرکزی و جنوبی طبقه بندی میشود.
در ریشه شناسی سعی شدهاست هم ریشۀ واژه در دیگر گویش های ایرانی گـروه شمال غربی، به ویژه تاتی یا آذری که بیشترین نزدیکی را با تالشی دارند نیز آورده شود.
صورت تالشی مرکزی ایـن واژهasərg است (رضایتی کیشه خاله و خادمی ارده، ١٣٨٧: ١٣) کـه k ایرانـی باسـتان را بـه صورت k یا g حفظ کرده و بازماندة ایرانی باستان -asru-ka* (اشک ) اسـت ؛ صـورت تالشـی شـمالی آن نیــز بازمانـدة ایرانـی باســتان -asru* اسـت .
معادل این فعل را در دیگر زبـانهـا و گویش های ایرانی در تاتی کرینگانی به صورت divestan (مکیدن) (کارنـگ ، ١٣٣٣: ٧٥)؛ تاتی دروی nǝsendiva (سبزعلیپور، ١٣٩١: ٣٢٥) و در آسـی بـه صـورت dæjyn/dæjun (مکیدن) میبینیم .
معـادل واژه را در تـاتی شمال غربی نیز میبینیم : تالشی مرکزی gav (رضایتی کیشه خاله و خادمی ارده، ١٣٨٧: ١٥)، تاتی هرزنی و کرینگانی gav (کارنگ ، ١٣٣٣: ٥٧)، تاتی دروی gar (٣).
تالشی pirt صورت شمال غربی این واژه است که برابر آن در دیگر گویش های شمال غربی نیز دیده میشود؛ تاتی کجـل pard (یارشـاطر، 1.