Abstract:
قصـه هـای پریـان، بخشـی از قصـه هـای عامیانـه انـد کـه سرشـار از رویـدادهای شگفت انگیزند. با تامل در این قصه ها می توان از اندیشه ها و باورهایی که ریشه در ناخودآگاه آدمی دارند و در ژرفای فرهنگ ملت هـا، جایگـاهی بـس رفیـع دارنـد، پرده برداشت . از جملة این باورها، اسطورههای گیاهی اسـت . پـژوهش حاضـر بـا استفاده از روش کتابخانه ای، قصه های پریـان ایرانـی را از «فرهنـگ افسـانه هـای مردم ایران» که در طبقه بندی «آرنه ـ تامپسون» جزء قصه های سحر و جادویی به شمارة ٣٠٠ـ ٧٤٩ قرار می گیرند، بررسی می کند و به شیوة توصـیفی ـ تحلیلـی ، اجزای سازای این قصه ها را آشـکار مـی نمایـد و بـه دنبـال آن، اندیشـة قداسـت گیاهان و حضور قهرمانهای گیاهی که نوع تغییر شـکل یافتـة خـدایان نبـاتی و باروریاند، تحلیل می شود. بسامد فراوان باور به درخت حاجت و روایات مربوط به آن، ظهور پریان و انسانهـایی از طریـق درخـت و گیـاه، بیـانگر حضـور پررنـگ قداست گیاهان و پیوند نهانی انسان و گیاه در افسانه های پریان ایرانی است .
Fairy Tales are a part of popular tales that are full of great and wonderment events. We can unlock thoughts and beliefs which are rooted in human unconscious and have a sublime status in nations’ cultures by reflecting on these tales. Herbal myths are among these beliefs. The article reviews Iran fairy tales from “Dictionary of Iranian Myths” book which are classified in magic and witchery stories No. 300 to 749 in Aarne–Thompson classification system with library method; and it also unlocks constructive elements of these tales with descriptive-analytic method; after these، we analyze the thought of plants’ holiness and presence of herbal heroes which are a various form of herbal and productivity gods. High frequency of believing in wish tree and its related stories، emergence of fairies and humans through trees and plants shows effective presence of plants’ holiness and hidden link of human and plant in Iranian fairy tales.
Machine summary:
پـژوهش حاضـر بـا استفاده از روش کتابخانه ای، قصه های پریـان ایرانـی را از «فرهنـگ افسـانه هـای مردم ایران» که در طبقه بندی «آرنه ـ تامپسون» جزء قصه های سحر و جادویی به شمارة ٣٠٠ـ ٧٤٩ قرار می گیرند، بررسی می کند و به شیوة توصـیفی ـ تحلیلـی ، اجزای سازای این قصه ها را آشـکار مـی نمایـد و بـه دنبـال آن، اندیشـة قداسـت گیاهان و حضور قهرمانهای گیاهی که نوع تغییر شـکل یافتـة خـدایان نبـاتی و باروریاند، تحلیل می شود.
در قصه «پدر و هفـت دختـر» کـه در طبقه بندی آرنه - تامپسون در گروه ٣٢٧ با عنوان «بچه ها و دیو» قـرار مـی گیـرد، هفـت دختری را که پدر به اصرار نامادری در بیابان رها می کنـد، درخـت کهـن سـالی حمایـت می کند؛ به این صورت که درخت بـرای پنـاه دادن دختـران، شـکافی در تنـة خـود بـاز می کند و همین که دختران وارد می شوند، تنة درخت بسته می شود (درویشـیان و خنـدان، ١٣٨٢، ج ١٣: ٢٥٣).
در قصة «آهو بچـه » که مارزلف در گروه ٤٥٠ با عنوان برادر کوچولو و خواهر کوچولو قرار داده است (مـارزلف ، ١٣٧١: ١٠٤) نیز دختر گم شده در بیابان از ترس جانوران وحشی بالای درخت می خوابد و درخت برای حمایت از او روز به روز بلندتر می شود، بـه گونـه ای کـه از دسـترس خـارج می گردد و بدین ترتیب دختر از حوادث ایمن مـی شـود (درویشـیان و خنـدان، ١٣٨٤، ج ١٧: ١١٤).