Abstract:
مطالعه و بررسی نیایشهای خردهاوستا که تلخیصی از مهمترین بخشهای اوستا هستند، دیدی جامع و کلی از زبان اوستایی و چگونگی ترجمۀ فارسی میانۀ زردشتی آن به دست میدهد. در این پژوهش نخست فرآیند ترکیب در متن اوستایی نیایشها مورد بررسی قرار میگیرد و سپس چگونگی ترجمۀ فارسی میانۀ زردشتی واژههای مرکب اوستایی مطالعه میشود. برای تحلیل و دستهبندی واژههای مرکب اوستایی، سه رویکرد مبنا قرار گرفته است: نخست ترکیب بر مبنای اجزای ساختاری آن، سپس رابطۀ نحوی اجزای ترکیب و در پایان، رابطۀ معنایی اجزای ترکیب با تقسیمبندی به درونمرکز، برونمرکز مورد مطالعه قرار میگیرد. در بخش دیگر این پژوهش، چگونگی ترجمۀ واژههای مرکب اوستایی با دستهبندی به چهار شیوه بررسی میشوند: 1ـ واژۀ مرکب به واژۀ مرکب ترجمه شده است؛ 2ـ واژۀ مرکب به واژۀ مشتق ترجمه شده است و اجزای برخی واژههای مرکب باستانی در دورۀ میانه به وند اشتقاقی تبدیل شدهاند؛ 3ـ واژۀ مرکب به واژۀ بسیط ترجمه شده است؛ 4ـ واژۀ مرکب به عبارت اسمی ترجمه شده است. بررسی مقابلهای واژههای مرکب متن اوستایی و ترجمۀ فارسی میانۀ زردشتی نیایشها، علاوه بر روشن ساختن چگونگی ترجمۀ فارسی میانه، تحولات واجی ـ واژگانی باستان به میانه را روشن میسازد؛ همچنین میزان آگاهی مترجمان فارسی میانۀ زردشتی از متن اوستایی نیز روشن میشود.
Machine summary:
"در زبان اوستایی گاهی جزء نخست ترکیب که صورت صرفشدۀ مادۀ اسمی است (شرو 4 ،2009: 169)، موضوع فعل قرار گرفته یا میان اجزاء ترکیب رابطۀ وصفی یا وابستگی برقرار است.
بنا به متن نیایشها شیوۀ ترجمۀ فارسی میانۀ زردشتی واژههای مرکب اوستایی به شیوههای زیر دستهبندی میشود: از خورشید نیایش بند سیزدهم(گلدنر،1889: 41).
ترجمۀ واژۀ مرکب اوستایی از ریشه و مادهای هممعنی ولی مجزا از اصل اوستایی ساخته شدهاست و در واقع ریشه و مادهای که واژۀ مرکب فارسی میانۀ زردشتی از آن برآمده از اصل ایرانی باستان ریشه و مادۀ واژه مرکب اوستایی نیست بلکه ریشه و مادهای است که با ریشه و مادۀ اوستایی قرابت معنایی دارد و با آن مترادف است: از خورشید نیایش بند ششم(گلدنر،1889: 39).
7. نتیجه بر پایۀ متن اوستایی نیایشهای خردهاوستا که تلخیصی کهن و آزاد از مهمترین بخشهای اوستا اند، میتوان فرآیند ترکیب را در زبان اوستایی اینگونه تعریف کرد: ترکیب فرآیندی است که از دو یا چند ریشه و ماده و گاهی صورت صرفشدۀ ماده ساختهشده که در ساختمان آن از تکواژهای واژگانی(آزاد و وابسته) و نیز تکواژهای دستوری(آزاد) استفاده شدهاست.
رویکرد نخست، مبتنی بر مقولۀ اجزای ساختاری حاصل ترکیب، واژههای مرکب در اوستایی به دو گروه فرعی تقسیم میشوند: (1-1) گروهی که عنصر فعلی (ریشه، مادۀ مضارع، صفتهای فعلی) را به عنوان هستۀ فعلی داراست و وابستۀ آن موضوع نحوی یا معناییش به حساب میآید؛ و (1-2) گروهی که هیچ یک از اجزای آن عنصر فعلی نیست یا هستۀ نحوی آن سازه برگرفته از فعل نیست."