Abstract:
یکی از مؤلفههای ادبیات تطبیقی در جهان، شکلگیری مکتب رئالیسم و سمبلیسم و تأثیر این مکاتب در آثار نویسندگان معاصر است. دو ملت ایران و عرب، در طی روابط تاریخی با کشورهای اروپایی، از این مهم بیبهره نمانده و آثار ارزشمندی را مطابق اندیشهها و نظریههای این مکاتب ادبی عرضه کردهاند. مکتب رئالیسم (واقعگرایی) از جمله مکاتبی است که با توجه به اوضاع و احوال جامعه وارد عرصۀ ادبی و داستاننویسی شد و مکتب سمبلیسم (نمادگرایی) نشانهها و اشارههای هنرمندانهای است که مطالب را بر خواننده القا داده و او را در ابهام فرومیبرد. نجیب محفوظ و احمد محمود از داستاننویسان معاصر در مصر و ایران هستند که قالب قصصی را برای بیان ضعف اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه برگزیدند و در میدان مکتب واقعگرایی و نمادگرایی، اسلوبی جدید و مضامینی نو را به تصویر کشیدند. هدف این جستار، ارائۀ مباحث نظری در زمینۀ ادبیات تطبیقی و پیوند آن با دو مکتب رئالیسم و سمبلیسم است و تبیین تأثیر آنها در آثار نویسندگان معاصر ایران و عرب که شامل انعکاس مضامین اجتماعی فقر، فساد اخلاقی، تناقض دو نسل و بحران روحی طبقۀ بورژوایی است. پژوهشگران این مقاله، با ذکر تاریخچۀ داستاننویسی معاصر عربی و فارسی در پرتو این دو جریان به تحلیل زندگی و آثار دو نویسنده (نجیب و احمد محمود) و نفوذ دو مکتب رئالیسم و سمبلیسم در ادبیات معاصر دو ملت ایران و عرب مطابق مؤلفههای مکتب آمریکایی پرداختهاند و سپس به روش توصیفی – تحلیلی به معرفی و بیان تأثیر مکتبهای ادبی در توسعة تعاملات ادبی و فرهنگی میان ملتها در سایهسار ادبیات تطبیقی رسیدهاند.یکی از مؤلفه های ادبیات تطبیقی در جهان ، شکل گیری مکتب رئالیسم و سمبلیسـم و تـأثیر ایـن مکاتـب در آثـار نویسندگان معاصر است . دو ملـت ایـران و عـرب ، در طـی روابـط تـاریخی بـا کشـورهای اروپـایی، از ایـن مهـم بیبهره نمانده و آثار ارزشمندی را مطابق اندیشه ها و نظریه های این مکاتب ادبی عرضه کرده اند. مکتـب رئالیسـم (واقع گرایی) از جمله مکاتبی است که با توجه به اوضاع و احوال جامعه وارد عرصۀ ادبی و داسـتان نویسـی شـد و مکتب سمبلیسم (نمادگرایی) نشانه ها و اشاره های هنرمندانه ای است که مطالب را بر خواننـده القـا داده و او را در ابهام فرومیبرد. نجیب محفوظ و احمد محمود از داستان نویسان معاصر در مصر و ایران هستند که قالـب قصصـی را برای بیان ضعف اوضـاع اجتمـاعی، سیاسـی و اقتصـادی جامعـه برگزیدنـد و در میـدان مکتـب واقـع گرایـی و نمادگرایی، اسلوبی جدید و مضامینی نو را به تصویر کشیدند. هدف این جستار، ارائۀ مباحث نظری در زمینۀ ادبیات تطبیقی و پیونـد آن بـا دو مکتـب رئالیسـم و سمبلیسـم است و تبیین تأثیر آن ها در آثار نویسندگان معاصر ایران و عرب که شامل انعکاس مضامین اجتمـاعی فقـر، فسـاد اخلاقـی، تنـاقض دو نسـل و بحـران روحـی طبقـۀ بـورژوایی اسـت . پژوهشـگران ایـن مقالـه ، بـا ذکـر تاریخچـۀ داستان نویسی معاصر عربی و فارسی در پرتو این دو جریان به تحلیل زندگی و آثـار دو نویسـنده (نجیـب و احمـد محمود) و نفوذ دو مکتب رئالیسم و سمبلیسم در ادبیات معاصر دو ملت ایران و عـرب مطـابق مؤلفـه هـای مکتـب آمریکایی پرداخته اند و سپس به روش توصیفی – تحلیلـی بـه معرفـی و بیـان تـأثیر مکتـب هـای ادبـی در توسـعۀ تعاملات ادبی و فرهنگی میان ملت ها در سایه سار ادبیات تطبیقی رسیده اند. إن إحدی نتائج الأدب المقارن فی العالم هو ظهور مدارس أدبیة من الواقعیة والرمزیة وتأثیرهما فی أعمال الأدباء المعاص-رین م-ن رواد الع-رب والف-رس ؛ م-ع أن ک-لا المدرس-تبن خ-لال ال-روابط التاریخی-ة م-ع البل-دان الأوروبی-ة لم تظهرا ص-فر الی-دین ب-ل اس-تطاعتا أن تخلق-ا آثارا وقواعد أدبیة ممتازة بما فیها الآثار الأدبیة التی نسجت علی منول المدرسة الواقعی-ة وال-تی کان-ت تتن-اغم م-ع الأوض-اع والأح-وال الإجتماعیة فی میدان الأدب والف-ن القصص-ی ؛ وم-ن الآث-ار ال-تی تنتم-ی إل-ی الأس-لوب الرمزی فه-ی ال-تی تع-بر ع-ن آراء الأدی-ب ع-ن طریق الإشارات الفنیة والسیمیائیة ؛ ولتی تقدم مفاهیمها إلی القارئ فی غموض والإبهام فإن نجیب محف-وظ وأحم-د محم-ود م-ن کب-ار الکت---اب المعاص---رین فی مص---ر وای---ران ، ق---د اخت---ارا کلاهم---ا الف---ن القصص---ی للتعب---یر ع---ن ت---دهور الأوض---اع الإجتماعی---ة والسیاس---یة والإقتصادیة ولجوء کل منهما إلی أسالیب جدیدة فی مجال المدرستبن الواقعیة والرمزیة . ففی هذا المقال یه-دف الکات-ب إل-ی دراس-ة نظری-ة فی الأدب المق--ارن وارتباطه-ا العمی--ق بالمدرس-تبن الواقعی--ة والرمزی-ة وت--أثیر ک-ل منهم--ا فی آث-ار الأدب--اء المعاص-رین م--ن الإی--رانیبن والعرب ولتی تشتمل علی المضامبن الاجتماعیة کالفقر والفس-اد والتن-اقض ب-بن جیل-بن م-ن طبق-ة بورجوازی-ة اعتم-ادا عل-ی الأس-لوب التوصیفی والتحلیلی ؛ والکاتب تط-رق فی مقال-ه إل-ی ت-اریخ الف-ن القصص-ی وتجدی-د حی-ات ونتاج-ات الأدیب-بن نجی-ب محف-وظ وأحم-د محمود وتأثیر المدرستبن الواقعیة والرمزیة فی أدبهما فی ضوء المدرسة الأمیرکیة فی الأب المقارن .
Machine summary:
"اغلـب مقاله ها و پایان نامه ها، تحلیل و نقد داستان های دو نویسنده به صورت مستقل بوده و به تطبیـق آثـار آن هـا با یکدیگر، جهت دستیابی به نقاط مشترک انجام نشده اسـت ؛ از ایـن رو پـژوهش حاضـر، گـامی نـو در زمینۀ تحلیل محض نفوذ مکاتب رئالیسم و سمبلیسم در آثار نجیب محفوظ و احمد محمود است ١-٤.
در ادبیـات داسـتانی ایران نیز در دورة مشروطه ، با گرایش نویسندگان به مکتب رئالیسم ، ایـن مکتـب هـم بـرای بیـان حقـایق جامعـه در لفافـه و سـخنان مـبهم بـه دلایـل سیاسـی و امنیتـی نفـوذ یافـت و وسـیله ای شـد تـا بسـیاری از نویسندگان و شعرای دورة معاصر هم چون محمود دولت آبادی، بزرگ علوی، صادق چوبـک و احمـد محمود این جریان ادبی را برای بیان افکار و عواطـف خـود کـه الهـام بخش حقـایق و مشـکلات جامعـه است به صورت غیر مستقیم بیان کند (میرعابدینی، ١٣٨٣: ٣٠٢).
ارزیابی و تطبیق داستان های نجیب محفوظ و احمد محمود یکی از مباحثی که در تطبیق دو اثر با دو زبان متفاوت و مضامین مشترک مهم است ، مسـألۀ جریـان هـا و مکاتب ادبی حاکم بر ادبیات ملت های مختلف اسـت کـه از عهـد رنسـانس تـا بـه امـروز تـأثیر اصـول و اندیشه های آن ها واضح است .
او علـت این حقایق را جنگ و حملۀ انگلیس به کشور مصر دانسته و رادیـو در داسـتان رمـزی بـرای سـخن گویی است که هنگام به کار گیری وسایل جدید از زاویه نفع و سود فرهنگ و سنت خود را میکشـد (٢٠٠٨؛ (125 :128 احمد محمود از جمله نویسندگان رئالیسم اجتماعی است که پیشرفت جامعه و تمدن را باعـث فسـاد و تباهی زن دانسته و به جایی میرسد کـه همچـون صـادق هـدایت ، حجـازی، محمـد مسـعود و بـزرگ علوی زن را با شهر یکی دانسته است ."