Abstract:
بلوچی سرحدی رایج در منطقه گرنچین زیر شاخه ای از بلوچی غربی (رخشانی) است که عناصر ساختواژی مختلفی در ساختار فعل به کار می برد. هدف از پژوهش حاضر ارائه توصیفی همزمانی از ساختار تصریفی فعل در قالب صورت های خودایستا٥ و ناخودایستا٦ در بلوچی سرحدی گرنچین است . داده های پژوهش از طریق ضبط گفتار آزاد و مصاحبه با ١٠ گویشور بومی بیسواد با میانگین سنی ٥٠-٨٠ سال گردآوری شـده است . یافته های پژوهش نشان می دهد در ساختار فعل خودایستای بلوچی سرحدی٧ چهار عنصر ساختواژی می توان یافت : (١) جزء فعلی٨، (٢) ستاک فعلی٩ در قالب ستاک حال یا ستاک گذشته ، (٣) وندها به صورت پیشوندی (پیشوند وجوه امری و التزامی، پشوند نفی و پیشوند نهی) و پسوندی (پسوند زمان گذشته ، پسوند سببی، و شناسه های شخصی ١٠)، و (٤) فعل ربطی اسنادی١١ که به دو صورت کامل و پیبستی (کوتاه ) به کار می رود. صورت های فعل ناخودایستای بلوچی سرحدی شامل مصدر١٢، وجه وصفی ١٣ (اسم فاعل ١٤ و اسم مفعول ١٥) و اسم مصدر١٦ است ، که همه از ستاک فعل و پسوندهای خاصی ساخته میشوند.
Machine summary:
"هر چنـد ایـن پـژوهش نیـز بـر اسـاس داده هـایی از بلـوچی سرحدی گرنچین صورت گرفته است ، اما هدف اصلی آن بررسی چگـونگی تحقـق تصـریف و کاربرد صورت های خودایستای فعل در مقوله های ساختواژی- نحوی مربوط بوده اسـت و کلیۀ عناصر ساختواژی به کـار رفتـه در صـورت هـای خودایسـتا و ناخودایسـتای فعـل را بـه تفکیک معرفی نکرده است .
با وجود این ، تاکنون بررسی و توصیف همزمـانی مسـتقلی از عناصـر سـاختواژی به کار رفته در صورت های خودایستا و ناخودایستای فعل در همـۀ گـویش هـای بلـوچی، بـه ویژه ، بلوچی سرحدی گونۀ زبانیای که در منطقـۀ گـرنچین بـدان تکلـم مـیشـود، صـورت نگرفته است .
بر اساس برجسـته دلفـروز(٢٠٠٣: ٢٦) «از دیـدگاه همزمـانی وقتـی سـتاک گذشـتۀ فعل های بلوچی و فارسی نو بـا افـزودن یکـی از پسـوندهای t- ،it - یـtĝ- بـه سـتاک حـال بدون هیچ تغییر دیگری ساخته شود میتوان آن ها را فعـل هـای مـنظم نامیـد.
3SG one-INDEF ٣٧- هرچند اسم مفعول در ساخت صورت های خودایستای فعل های گذشـتۀ التزامـی و گذشـتۀ نقلـی بـه کـار مـ رود امـا این پسوند به عنوان یکـی از عناصـر سـازندة اسـم مفعـول در ادامـه تحـت عنـوان عناصـر بـه کـار رفتـه در صـورت هـای ناخودایستای فعل معرفی و توصیف شده است .
زمان گذشـته ، شناسـ هـای شخصـی حال و گذشته و فعـل ربطـی اسـنادی بـه عنـوان عناصـر تصـریفی در سـاختار صـورت هـای خودایستای فعل موجب تمایز از صورت های ناخودایستا میشوند."