Abstract:
برهان صدّیقین ، برهان حکمت متعالیه برای اثبات وجـود واجـب متعـال از راه تامّل در حقیقت وجود است . صدر المتاّلهین از ایـن برهـان چنـد تقریـر ارایـه کرده است ، وی در معروف ترین بیان خود بر مبنای اصول چهار گانه ی : اصالت ، بساطت و وحدت تشکیکی وجود و انقسام آن به واجب ، یعنی مستقل ّ، بینیـاز و تامّ و ممکن ، یعنی وابسته ، فقیر و ناقص برهان را تقریر کرده است . تقریرهای شارحان حکمت متعالیه ، با توجّه به مبادی آن ها در چهـار گـروه دسـته بنـدی شده است ، گروه اول بر مبنای اصالت وجود و انقسـام آن بـه مسـتقل و رابـط ، دسته ی دوم بر اساس اصالت وجود و اعتبـار آن بـه دو نحـو حقیقـت وجـود و وجود لا بشرط ، گروه سوم بر مبنای اصالت وجود، و دسته ی چهارم بـر اسـاس اصالت واقعیت شکل گرفته است . از منظر حکمت متعالیه ، برتری برهان صدّیقین بر سایر بـراهین اثبـات وجـود خدا به جهت امتیازاتی، همچون : عینیت طریق با مقصود، بـینیـازی از ابطـال دور و تسلسل و اثبات ویژگیهای واجب متعال است . حکمای الهی، برهان صدّیقین را از آیات قران کـریم و روایـات معصـومین الهام گرفته اند.
Machine summary:
"١-٣ تقریر برهان بر مبنای اصالت وجود و تقسیم آن به حقیقت وجود و غیر آن ملا صدرا در کتاب «أسرار الآیات » پس از بیان این که برترین برهـان و صـادق تـرین طریق و نورانی ترین مسـلک ، اسـتدلال بـر ذات الهـی از راه خـود ذات اسـت ، برهـان را برمبنای تقسیم وجود به حقیقت وجود- یعنی وجود کامل و غنی واجب - و وجود نـاقص و فقیر ممکن ، چنین تقریر کرده است : اگر حقیقت وجود که همـان واجـب متعـال اسـت موجـود نباشـد چیـزی موجود نخواهد بود؛ زیرا چیزی غیر از حقیقت وجود یا ماهیت اسـت کـه از جهت ذات خود موجود نیست ، یا وجود ناقص است که لازمه ی آن ترکیـب و تخصیص به مرتبه ای معـین و حـدی خـاص از مطلـق وجـود اسـت ، در نتیجه ، بدیهی است که این وجود ناقص و محدود به علتی نیـاز دارد کـه بـه واسطه ی آن وجودش تمامیت یابد، و به محدود کننده ای محتاج است کـه آن را به حدی خاص محدود کرده ، و از قوه به فعـل و از امکـان بـه وجـوب تبدیل کند؛ به این دلیل که هـر چیـزی غیـر از حقیقـت وجـود، ماهیـت و هویتش حد خاصی از وجود را اقتضا نمیکند، پس به قاهر و محدود کننـده ای نیازمند است تا مرتبه ی معینی از وجود را بر آن افاضه کند، و این علـت در وجود بر همه موجودات تقدم دارد، از نوع تقدم بسیط بـر مرکـب ، واحـد بر کثیر، تام بر ناقص ، غنی بر فقیر و فیاض بر مستفیض ؛ از این رو، حقیقـت حق تعالی بر وجود خود و هر چیزی برهان است ، چنانکـه خداونـد فرمـوده است : أ و لم یکف بربک أنه علی کل شی ء شهید (صدر المتـألهین ، ١٣٦٧، الف ، ٢٧- ٢٦)."