Abstract:
تاکنون درباره افول تمدن اسلامی تاکنون مقالات و کتب متعددی به رشته تحریر درآمده است و نویسندگان سعی کرده اند بر اساس مبانی فکری و انگاره های ذهنی خویش علل این افول را بررسی کنند.یکی از برجسته ترین این متفکران شکیب ارسلان(1286-1366)بود که بر خلاف جریان های بنیادگرا و غربگرا،گرایش نوگرایی اسلامی داشت و سعی کرد در آثارش به خصوص کتاب«لماذا تأخر المسلمون و لماذا تقدم غیرهم» به این سئوال تاریخی مهم جواب دهد که چرا مسلمانان در عرصه تمدن از غیر مسلمان عقب ماندند.او پس از سفرهای فراوان به کشورهای مختلفی مثل آمریکا،شوروی سابق و اسپانیا راز عقب ماندگی را در دو عامل داخلی و خارجی جستجو کرد که مهمترین عوامل داخلی از نگاه وی جهل،علم ناقص،فساد اخلافی ،ترس و نومیدی و استبداد بود.ارسلان از تأثیرات و نفوذ کشورهای غربی در قالب های سیاسی،اقتصادی و تبشیری و نیز همجواری کشورهای اسلامی با کشورهای استعمارگر به عنوان عوامل خارجی در انحطاط تمدن اسلامی یاد کرده است در این مقاله به روش توصیف همراه با تحلیل و با تکیه بر آثار شکیب ارسلان درصدد پاسخ به علل افول تمدن اسلامی از دیدگاه این دانشمند هستیم. واژگان کلیدی:شکیب ارسلان،انحطاط تمدن اسلامی،استبداد،فساد اخلاقی
Machine summary:
یکــی از برجسته ترین این متفکران شکیب ارسلان (١٣٦٦-١٢٨٦) بود که برخلاف جریان های بنیادگرا و غربگـرا، بـا گـرایش نـوگرایی اسـلامی کوشـید در آثارش ، بـه خصـوص کتـاب »لماااا تار ر الممالمون م لماااا ت اد غیرهم«، به این سؤال تـاریخی مهـم جـواب دهـد کـه چـرا مسـلمانان در عرصه تمدن از غیرمسلمان عقـب ماندنـد.
به کتاب های النهضه الاسلامیه فی سیر اعلامها المعاصرین تألیف محمد رجب البیومی ، الفکر العربـی فـی عصـر النهضـه تألیف آلبرت حورانی ، الاتجاهات الفکریه عند العرب فی عصر النهضه تـألیف علـی المحافظـه ، سـیری در اندیشـه هـای سیاسی عرب تألیف حمید عنایت .
شکیب یک رجل دینـی کـه فقـط از همـان قـاموس دینـی بـه مسائل بنگرد نبود و این سخن به این معنا نیست که او دغدغـه دینـی نداشـت ، بلکـه بـه ایـن معناست او پیش از آنکه مانند همفکرانش یک رجل دینی باشد یـک رجـل سیاسـی بـود و مسائل دینی را با نگرش کلـی دنبـال مـی کـرد (حکـیم ، ٢٠١٠: ١٣٢) و درسـت در راسـتای همین گونه اندیشیدن بود که تلاش مـی کـرد یـک جامعـه اسـلامی بـزرگ درسـت شـود و تشکیل چنین جامعه ای را، راه حل اساسی برون رفت از انحطاط تمدن اسلامی می دانسـت .
بررسی دیدگاه های شکیب در خصوص علل انحطاط تمـدن اسـلامی نشـان داد کـه وی اگرچه دنباله رو تفکرات اندیشمندانی مثل سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبدوه اسـت و در بحث وحدت جهان اسلام مثل سـید جمـال مـی اندیشـید، ولـی یـک تفـاوت کلـی بـا متفکران وابسته به نوگرایان اسلامی داشت و آن اینکه ارسلان بیش از آنکه یک رهبر دینی باشد یک قائد سیاسی بود.